۵ حیوان ایرانی که منقرض شده یا رو به انقراضند

Admin Irantop پنج‌شنبه ۲۴ آبان ۱۴۰۳

ایران سرزمینی پهناور است که هر قسمت از آن اقلیم و آب و هوای منحصر به فرد خود را دارد؛ به همین خاطر گونه‌های جانوری بسیاری در آن زندگی می‌کنند که برخی از آن‌ها فقط در ایران یافت می‌شوند. ایرانی‌ها در طول زمان با این گونه‌های خاص و جذاب مهربان نبوده‌اند و با شکار و بی‌توجهی به حیات وحش، باعث انقراض تعدادی از آن‌ها شده‌اند. برخی از گونه‌ها نیز در معرض خطر جدی انقراض قرار گرفته اند و در حال حاضر تعداد محدودی از آنها درگوشه و کنار کشور زندگی می‌کنند. در این مقاله گونه‌های منقرض شده‌ای که فقط در ایران یافت می‌شدند و حیوانات بومی که در معرض خطر انقراض هستند را نام می‌بریم و درباره زیبایی‌ آن‌ها صحبت خواهیم کرد.

۱. ببر مازندران
ببر مازندران با نام ببر ایرانی نیز شناخته می‌شود و در حال حاضر چیزی جز یک پوست و چند تصویر از آن باقی نمانده است. آخرین قلاده از این جانور عظیم‌الجثه در سال ۱۳۳۸ در گرگان شکار شد و بقای این گونه در کره زمین پایان یافت. شیر سرخ نام آخرین ببری بود که در ایران زندگی میکرد.

عکس‌های موجود نشان می‌دهد فرم پوست ببر مازندران با ببر بنگال و سیبری فرق داشته، جثه این حیوان از ببر بنگال بزرگ‌تر بوده است. البته ببر سیبری هنوز هم رکورددار بزرگ‌ترین گربه‌سان جهان است و هیچ گونه ببری به اندازه این حیوان رشد نمی‌کند.
شکار بیش از اندازه و از بین بردن زیست بوم طبیعی این حیوان با ساخت شهرها و مزارع کشاورزی، از مهم‌ترین علل انقراض این جانور محسوب می‌شود.

۲. شیر ایرانی (شیر آسیایی)
شیر ایرانی اولین گونه‌ای بود که در ایران منقرض شد؛ آخرین قلاده از این جانور در سال ۱۳۲۱ در دزفول شکار شد. تا پیش از آن، این شیرها در گروه‌های ۳ تا ۵تایی در دشت‌های جنوب غربی ایران زندگی می‌کردند. کمبود غذا، شکار بی‌رویه و از بین رفتن زیست بوم طبیعی شیر ایرانی از مهم‌ترین علل انقراض این حیوان است.

شیر ایرانی یکی از مهم‌ترین نمادهای کشور ایران محسوب می‌شود و تصویر آن در پرچم باستانی شیر و خورشید نیز وجود دارد. در حال حاضر یک زیر گونه از این حیوان در بیشه‌های شمال غربی هندوستان زندگی می‌کند. اما فعالان ایرانی محیط زیست هنوز هم این گونه را مورد کم‌لطفی قرار می‌دهند، تا جایی که هندی‌ها زیر گونه شیر ایرانی را به نام خودشان ثبت کرده‌اند و آن را به عنوان Panthera Leo Indiaca به معنی شیر هندی می‌شناسند. این نام در جهان هم متداول شده و Leo Persica (شیر ایرانی) به عنوان یک گونه منقرض شده شناخته می‌شود.

۳. یوزپلنگ ایرانی
خبر خوب این است که گونه‌های بعدی که در لیست ۵ حیوان منقرض شده یا رو به انقراض ایرانی نام می‌بریم، هنوز هم زنده هستند و تعدادی از آن‌ها در مراتع یا پارک‌های حفاظت‌شده زندگی می‌کنند. یوزپلنگ ایرانی که با نام یوز آسیایی هم شناخته می‌شود، یکی از گونه‌های است که در معرض خطر شدید انقراض قرار دارد.
آمار نشان می‌‌دهد تا سال ۱۳۹۹ تنها ۱۲ قلاده از این موجود شناسایی شده بود. جاده میامی به عباس آباد در استان سمنان، راهی است که درست از میان زیست بوم یوز ایرانی عبور می‌کند. تاکنون چندین قلاده از این حیوان تنها بخاطر تصادف با خودروهایی که از این جاده عبور می‌کنند، از بین رفته اند! متأسفانه هنوز هیچ اقدامی برای پیشگیری از این مسئله انجام نشده است و مسئولان محیط زیست فقط از مردم درخواست می‌کنند که با احتیاط بیشتری در این جاده‌ها رانندگی کنند!

البته خبر خوبی هم درباره یوزهای ایرانی وجود دارد. در سال ۱۴۰۱، یوز ماده‌ای به نام «ایران» سه توله به دنیا آورد که از میان آن‌ها «پیروز» زنده ماند و پرورش یافت. چند ماه بعد هم دو توله یوز در حیات وحش پیدا و به منطقه حفاظت شده منتقل شدند. دو توله یوز «آذر» و «توران» نام دارند و این توله‌ها ما را به بقای نسل یوز ایرانی بیشتر امیدوار می‌کنند.

۴. خرس سیاه آسیایی
خرس سیاه آسیایی، موجودی با شکوه با پوست تماما سیاه که روی سینه آن یک پوسته سفید خودنمایی می‌کند و زیبایی حیوان را دوچندان کرده است. این حیوان در مناطق محدودی از جهان از جمله منطقه سیستان ایران، شرق چین، خاور دور، روسیه و ژاپن زندگی می‌کند. تعداد این حیوانات در تمام زیست‌بوم‌هایشان به شدت کاهش پیدا کرده و در معرض خطر جدی انقراض قرار دارند.

در ایران مسائل مختلفی مثل شکار، تخریب زیست بوم و قاچاق حیوانات تعداد خرس‌های سیاه را کاهش داده است. چندی پیش محیط‌بانان توانستند توله خرسی به نام «لالین» را که به همراه یک محموله مواد مخدر قاچاق می‌شد را کشف کنند و نجات بدهند. لالین اکنون در منطقه‌ای امن و حفاظت شده و تحت نظارت افراد حرفه‌ای زندگی می‌کند و حال عمومی‌اش خوب است.

۵. روباه بلانفورد یا شاه روباه
روباه بلانفورد یکی از نادرترین و زیباترین گونه‌های روباه است که در آسیای غربی (ایران، ترکمنستان، پاکستان و افغانستان) زندگی می‌کند. زیبایی این روباه جانش را در معرض خطر قرار داده و هدف بسیاری از شکارچی‌ها و قاچاقچی‌ها شده است، تا جایی که این گونه در معرض خطر انقراض جدی قرار گرفته و در موارد محدود در طبیعت دیده می‌شود.
این جانور زیبا شب فعالیت دارد و به تنهایی شکار می‌کند. در طول زندگی یک جفت انتخاب می‌کند و معمولا از جانوران کوچک،‌ حشرات و میوه‌های وحشی تغذیه می‌کند. روباه بلانفورد می‌تواند تا ۵۰ کیلومتر در ساعت بدود و خیلی هم بازیگوش است. گوش‌های بزرگ، دم پشمالو و دو خط سیاهی که از کنار چشمانش به سمت بینی کشیده شده مهم‌ترین علت‌های زیبایی کم نظیر این حیوان هستند.

کلام آخر؛ ایران سرزمین گونه‌هایی است که در خطر انقراض قرار دارند
در این مقاله ۵ گونه‌ای را نام بردیم که یا منقرض شده‌اند یا در معرض خطر انقراض قرار دارند. متأسفانه این ۵ گونه تنها جانورانی نیستند که در معرض خطر قرار دارند؛ فک خزری، لاک پشت پوزه عقابی، گربه سیاه گوش و گوزن زرد از دیگر حیواناتی هستند که در ایران زندگی می‌‌کنند و تعداد کمی از آن‌ها باقی مانده است.
مراقبت از این گونه‌های ارزشمند، وظیفه فعالان و مسئولان سازمان محیط زیست است. اما مردم هم می‌توانند با رعایت نکاتی مثل نگهداری از محیط زیست، دقت هنگام رانندگی در جاده‌هایی که از میان زیست‌بوم‌ها عبور می‌کنند و نخریدن محصولاتی که از پوست یا سایر اعضای بدن حیوانات ساخته می شوند، در بقای این جانوران نقش آفرین باشند.