پنج اختراع ایرانیان باستان که هنوز هم کاربرد دارند

Admin Irantop سه‌شنبه ۱۲ فروردین ۱۴۰۴

تمدن‌های باستانی اختراعات بسیاری دارند که پایه و اساس بسیاری از امکانات امروز ما را تشکیل می‌دهند. یکی از بزرگترین تمدن‌های جهان در سرزمین ایران شکل گرفته است. در این کشور پهناور، صنعتگران، دانشمندان و فرهیختگان بسیاری زندگی می‌کردند. آنها برای بر آورده کردن نیازهایشان و با استفاده از امکانات ساده‌ای که در اختیار داشتند، تجهیزات پیشرفته‌ای می‌ساختند. البته اختراعات ایرانیان باستان، به تجهیزات محدود نمی‌شود. آن‌ها برای زندگی بهتر در کنار یکدیگر و ساخت تمدن‌های شهری و روستایی، سیستم‌ها و مفاهیم بسیاری را برای اولین بار در دنیا ایجاد کردند. در این مقاله توضیحاتی درباره ۵ تا از بهترین اختراعات نیاکانمان ارائه می‌دهیم؛ اختراعاتی که حتی احتمال نمی‌دهید برای اولین بار توسط یک ایرانی ساخته شده باشند.

۱. یخچال
اگر از شهرهای باستانی ایران بازدید کرده باشید، احتمالاً نام یخچال‌ها را در لیست جاذبه‌های دیدنی آن‌ها دیده‌اید. اگر از یخچال‌ها بازدید هم کرده باشید، با ساختارشان به خوبی آشنا شده اید. پیش از هرچیز باید بدانید که منظور از یخچال، دستگاهی نیست که ما امروزه در خانه‌هایمان استفاده می‌کنیم.

یخچال‌ها سازه‌های عظیمی هستند که سبک معماری خاصی دارند. این سازه به شکل یک گنبد بسیار بزرگ و توخالی ساخته می‌شود. ضخامت دیواره‌های گنبد، به خصوص در قسمت‌های پایینی، بسیار زیاد است و به شکل یک عایق عمل می‌کند. در قسمتی از گنبد برای ورود هوای سرد به آن، حفره کوچکی وجود دارد. در زمستان، هوای سرد به داخل یخچال هدایت می‌شد و حرارت یخچال هم به بخش بالایی گنبد حرکت می‌کرد. زمستان‌ها، هوا به اندازه‌ای سرد می‌شد که دیگر هیچ حرارتی در محیط داخلی یخچال باقی نمی ماند.
ساختار گنبدی شکل یخچال و دیواره‌های عایق آن، هوای سرد را به دام می‌انداخت. در نتیجه ایرانی‌های باستان حتی در تابستان هم یخ داشتند و می‌توانستند مواد غذایی و هرچیزی که فاسد می‌شد را سالم نگه دارند. یخچال‌ها معمولاً به اندازه یک انبار بزرگ بودند و برای نگهداری مواد مختلف ظرفیت زیادی داشته اند.

۲. باتری
اگر درباره اختراع باتری جستجو کنید، نام آلساندرو ولتا و جان استرینگ را می‌بینید. اما جالب است بدانید که ایرانی‌ها ۱۶۰۰ سال قبل از این دو نفر باتری را اختراع کرده بودند! البته هنوز مشخص نیست که هدف آن‌ها از اختراع این وسیله چه بوده، زیرا آن‌ها هیچ وسیله برقی نداشتند. اما دانشمندان اختراع باستانی نیاکان ما را امتحان کرده‌اند و متوجه شده‌اند که قابلیت ایجاد جریان ۱ تا ۲ آمپری را داشته است!

باستان شناسان باتری باستانی را در شهر مدائن بغداد کشف کرده‌اند و به آن سلول اشکانی هم می‌گویند. ایرانی‌ها برای ساخت باتری از یک ظرف سفالی توخالی استفاده کرده‌اند. داخل ظرف یک استوانه فلزی و داخل آن، میله‌ای دیگر قرار گرفته که با سرکه پر می‌شده است. این ترکیبات ساده، باتری باستانی را تشکیل می دادند! ابتدا به نظر می‌رسید که ایرانیان باستان از این وسیله برای طلاکوبی و نقره‌کوبی ظروف استفاده می‌کردند؛ اما این نظریه رد شده و هنوز علت اختراع آن مشخص نیست.

۳. سیستم آبرسانی
مردمان خوزستان و بازدیدکنندگان این منطقه به خوبی با سازه‌های آبی شوشتر و سیستم آبرسانی کم‌نظیر ایرانی آشنا هستند. البته قنات‌ها سراسر کشور هم به خوبی هنر ایرانی‌ها در انتقال آب از منطقه‌ای به منطقه دیگر را نشان می‌دهد.

در سیستم آبرسانی که ایرانی‌ها اختراع کرده‌اند، دو بخش قنات و چاه وجود دارد. قنات‌ها تونل‌ها یا راه‌های آبی هستند که منابع زیرزمینی را به مناطق مختلف متصل می‌کنند. چاه‌ها هم محلی برای دسترسی مردم به آب هستند. فراموش نکنید که ایرانی‌های باستان، وسیله‌ای شبیه به پمپ آب در اختیار نداشتند. پس مجبور بودند قنات‌ها را به گونه‌ای حفر کنند که نیروهای طبیعی مثل شیب و گرانش زمین، آب را به مکان مورد نظرشان هدایت کند. این کار به محاسبات مهندسی دقیق نیاز داشت و نشان دهنده نبوغ ایرانیان می باشد.

۴. الفبا
هنوز بر سر اینکه الفبا اختراع ایرانیان باستان بوده یا به مصر باستان بر می‌گردد، اختلاف نظر وجود دارد. همانطور که می‌دانید دامنه قلمرو هخامنشیان بسیار گسترده بوده است. در سراسر این قلمرو پهناور، کتیبه‌ها و حکاکی‌های مختلفی کشف شده که با خط میخی تفاوت دارد. باستان شناسان بر این باورند که هر علامت و نگاره‌ای که روی سنگ‌ها حک شده، نشان از آوای خاصی دارد. آن‌ها این علائم را به عنوان حروف الفبا در نظر گرفته‌اند که با قرار گرفتن در کنار یکدیگر، کلمات و مفاهیم را تشکیل می دادند.

البته استفاده از قلم و زبان، به ایرانی‌ها محدود نمی‌شود. سایر تمدن‌های باستانی هم برای برقراری ارتباط با یکدیگر، از نگارش و تکلم استفاده می‌کردند. این شیوه برقراری ارتباط به مرور زمان توسعه پیدا کرد و به زبان‌های پیشرفته امروزی تبدیل شد. اما به نظر می‌رسد منشأ ایجاد الفبا، به ایرانیان باستان برمی‌گردد.

۵. انیمیشن
اولین و کهن‌ترین انیمیشن جهان در شهر سوخته سیستان و بلوچستان کشف شده است. در نگاه اول به تصویر زیر به نظر می‌رسد این تصویر یک جام است که بر روی آن یک بز کوهی در علفزار نقش بسته و تفاوتی با سایر ظرف‌های باستانی ندارد. اما تنها کافی است این ظرف را روی یک سطح ثابت بگذارید و آن را بچرخانید. متوجه می‌شوید که بز کوهی باستانی شیطنت را آغاز می‌کند و در علفزار ظرف می‌دود!

جالب است بدانید که راز ظرف انیمیشنی تا سال‌ها ناشناخته باقی مانده بود. این جام در ابتدا توسط یک باستان شناس ایتالیایی که برای تحقیقات درباره شهر سوخته به ایران آمده بود، کشف شد. در آن زمان، کسی به نقش روی ظرف توجهی نکرد و فقط آن را به محل نگهداری آثار باستانی انتقال دادند. در نهایت، دکتر منصور سجادی، باستان شناس ایرانی، بعد از چند سال به هنر نهفته در طرح روی جام پی برد و با حرکت دادن آن، اولین انیمیشن اختراع شده را به جهانیان نشان داد.

بعضی از باستان شناسان بر این باورند که درختانی که روی این ظرف کشیده شده، درخت آشوری است و بز سعی دارد برگ این درخت‌ها را بخورد. آن‌ها از این تئوری، دشمنی بین ایرانی‌ها و آشوری‌ها را برداشت کرده‌اند. اما حقیقت این است که تمدن شهر سوخته، هزاران سال قبل از آشوری بوده و این انیمیشن چیزی جز یک هنر نیست.

کلام آخر
این ۵ مورد جزو جذاب‌ترین اختراعات ایرانیان باستان هستند، اما وسایل و مواد کاربردی دیگری هم وجود دارند که اختراع و کشف آن‌ها به ایرانی‌ها برمی‌گردد. مثلا سیستم‌های پست و مالیات و حتی مفاهیم حقوق بشر، از جمله مواردی هستند که منشأ آن‌ها به ایران برمی‌گردد. جالب است بدانید که بعضی موارد هم منشأ مشترک دارند. به عنوان مثال گروهی از باستان شناسان بر این باورند که ایرانی‌ها اولین کسانی بودند که از کاغذ استفاده کردند، اما در بسیاری از منابع، اختراع کاغذ به آسیای شرقی برمی‌گردد.
ایرانی‌های باستان اختراعات بسیاری دارند که بعضی از آن‌ها کمی هم عجیب به نظر می‌رسند. به عنوان مثال در حفره چشم یکی از اسکلت‌هایی که در شهر سوخته کشف شده، چیزی شبیه به چشم مصنوعی دیده شده و هنوز هم اطلاعاتی درباره ساختار آن به دست نیامده است. این اختراعات مرموز باعث شده درباره ارتباط ایرانیان باستان با موجودات فضایی تئوری‌هایی مطرح شود!