پنج درخت کهنسال ایران

Admin Irantop پنج‌شنبه ۰۱ آذر ۱۴۰۳

بر کسی پوشیده نیست که درختان مالکان حقیقی زمین هستند. درختان اکسیژن هوایی که نفس می‌کشیم را تأمین می‌کنند. آن‌ها روی زمین سایه می‌اندازند و با ریشه‌های خود از وقوع سیل جلوگیری می‌کنند. از سوی دیگر درخت‌ها در واقع مدارک زنده‌ای هستند که نشان می‌دهند حیات از سال‌های بسیار دور در جای‌جای کشورمان وجود داشته‌است.

باورکردنی نیست که در کشور خودمان درختانی وجود دارند که عمرشان به چندین هزار سال می‌رسد! بله، این موضوع واقعیت دارد. تاکنون بیش از 90درخت کهنسال در کشورمان به ثبت ملی رسیده که همه آنها قدمتی چندصد ساله دارند. در ادامه با 5 مورد از کهنسال‌ترین درختان ایران آشنا می‌شویم؛ درختانی که جدیدترین‌شان هم بیش از هزار‌سال عمر کرده‌اند.

1. سرو ابرکوه یزد
سرو ابرکوه با عمر تقریبی ۴۵۰۰ سال به‌عنوان پیرترین درخت ایران و آسیا و پس از کاج متوشلخ در کالیفرنیا دومین درخت پیر جهان محسوب می‌گردد. امروزه فقط 14درخت روی کره زمین وجود دارند که عمرشان به پیش از تولد حضرت مسیح (ع) می‌رسد و سرو ابرکوه یکی از آن 14درخت است. این سرو بلندبالا که در قسمت جنوب غربی شهر ابرکوه واقع شده، به «سرو زرتشت» هم شهرت دارد؛ چرا که پیشینیان معتقد بودند کاشت این سرو به‌دست حضرت زرتشت صورت گرفته است.

این درخت 4500 ساله، بعد از قله «دماوند» در تهران، دومین اثر طبیعی ایران است که در فهرست میراث ملی به ثبت رسیده و به این ترتیب در صدر فهرست درختان کهنسال ثبت شده در کشور قرار‌ دارد. ارتفاع این درخت به 35متر و محیط آن روی زمین به 18متر می‌رسد! ضمن اینکه قطر تنه این درخت، نزدیک به 4.5 متر و محیط تنه آن روی زمین 11.5 متر است.

2. سرو باستانی شهر باشت
درخت سرو کهنسال باشت و محوطه تاریخی اطراف آن حدود یک دهه پیش در فهرست میراث طبیعی کشور به ثبت رسید. این درخت سرو، ۴۰ متر طول و 7 متر عرض دارد و پس از کاوش‌های باستان شناسی و بررسی های گیاه شناسی به‌عنوان یکی از نادرترین و کهنسالترین جاذبه طبیعی کشور معرفی شده است. این درخت که چند ‌صد سال عمر دارد، در دشت لار قرار گرفته و بین مردم محلی جایگاه بسیار خاصی دارد.

سن این درخت 2,774 سال تخمین زده می‌شود و بعد از سرو ابرکوه، دومین درخت کهنسال ایران است. ارتفاع این درخت 2700 ساله، 7.45 متر است و دور تنه آن نیز به 7 متر می‌رسد. این سرو کهنسال از ابتدا به‌صورت طبیعی آبیاری شده و اطراف آن را با سنگ حصارکشی کرده‌اند. در اطراف این درخت سرو نیز آثار تاریخی و باستانی نظیر آتشکده زرتشتیان، گنبدها، آب‌انبارهای قدیمی و قبرستان قدیمی مخصوص زرتشتیان وجود دارد که با محوریت درخت سرو باشت، یک پکیج گردشگری کامل را به وجود آورده است. این درخت زیبا و منحصر‌به‌فرد در سال 1390در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

3. درخت چنار شهر خامنه
چنار خامنه درختی کهنسال در شهر خامنه واقع در استان آذربایجان شرقی است و یکی از پیرترین درختان چنار دنیا است. این درخت در دی ماه سال ۱۳۹۰ در فهرست آثار طبیعی کشور، ثبت شد. قطر این درخت در جایی که با زمین در تماس است به ۵ متر و ۳۰ سانتی‌متر و ارتفاع آن ۱۰ متر است و عمر آن ۱۷۰۰ سال تخمین زده می‌شود.

متأسفانه اما این پیرترین چنار دنیا بارها به‌دلیل وقوع حوادث طبیعی مانند صاعقه، دچار آتش‌سوزی شده و امروزه نیمی از تنه‌اش از بین رفته است. اما هنوز هم این درخت نفس می‌کشد و دارای یک شاخه تنومند زنده است که در سمت راست درخت واقع شده و توسط یک ستون آهنی و 4 تیر چوبی محافظت می‌شود.

4. درخت سرو روستای خرو
در ابتدای ورودی روستای خرو، درخت سروی وجود دارد که ارتفاعش به حدود 25متر می‌رسد و اهالی این روستا و حتی روستاهای مجاور علاقه خاصی به آن دارند؛ تا جایی که این درخت کهنسال محل تجمع اهالی روستا است. آنها در اطراف این درخت قدیمی شمعی روشن می‌کنند یا دخیلی به آن می‌بندند و آرزوهای خود را از این درخت مطالبه می‌کنند.

این درخت سرو زیبا که پژوهشگران عمر آن را حدود 1500سال تخمین زده‌اند، اردیبهشت‌ماه سال 1395در فهرست آثار طبیعی و ملی به ثبت رسید و محیط تنه آن در ارتفاع 1.5 متری، به 6.5 می‌رسد و از این لحاظ یکی از درختان تنومند ایران محسوب می‌گردد. این سرو 10 پایه همراه خود دارد که ممکن است به‌صورت بذر یا ریشه جوش به‌طور طبیعی تکثیر شده باشند.

5. درخت گردوی شهر شهمیرزاد
کمان رستم، نام درختی با قدمت بیش از ۱۳۰۰ سال است که در شهر شهمیرزاد قرار گرفته‌است. علت نامگذاری این درخت، به کمان رستم، منشعب شدن آن به دو شاخه با زاویۀ کمان‌شکل است. "کمان رستم" حدود ۱۵ متر طول دارد.

این درخت کهنسال در اسفند ماه سال ۱۳۹۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. نکته جالب‌توجه درباره درختان گردوی شهمیرزاد این است که این درخت‌ها از آنجا که مهم‌ترین محصولات و سوغاتی‌های این شهر را تامین‌می‌کنند، به «میخ طلا» معروف هستند و درست مانند درخت نخل، شناسنامه و سند مالکیت دارند.

سخن پایانی
درختان کهنسال ایران به عنوان مخازن ژنتیکی، گیاهی، فرهنگی و حتی تاریخی در جهان شناخته می‌شوند و تلاش‌های بی شماری برای نگهداری و حفاظت از آنها صورت می‌گیرد. کیفیت، تعداد و تنوع درختان با عمر طولانی در ایران چشمگیر و حیرت‌انگیز است. بیش از ۲۰۰۰ نمونه درخت با عمر طولانی در ایران شناسایی شده و اطلاعات آنها ثبت شده ‌است. در این مقاله به پنج درختی که کهنسالترین درختان ایران تا به امروز هستند، پرداختیم. امید است که با ارزشگذاری روی این سرمایه های کهن، بیش از پیش در نگهداری از این میراث ملی کوشا باشیم.