یکی از افتخارات ایرانیان باستان داشتن کتابخانه بوده است که نشان می‌دهد آن‌ها در سه‌هزار سال قبل مردمانی دانش‌پژوه و متفکر بوده‌اند و این یکی از دلایل برتری فرهنگ این ملت بر سایر ملل و اقوام در قرون متمادی است. ایرانیان در ابتدا برای نوشتن از گل استفاده می‌کردند و آنچه را می‌خواستند، بنویسند برروی خشت‌های قالب‌گیری شده می‌نوشتند، سپس آن‌ها را درکوره‌های مخصوص می‌پختند تا مانند سفال محکم شود. اکثر نوشته‌های دوران مادها، هخامنشیان و اشکانیان برروی الواح گلی بوده است. ایرانیان همچنین برروی پوست حیوان‌هایی که برای معابد و آتشکده‌ها قربانی می‌کردند، سروده‌های دینی خود را می‌نوشتند.
ایرانیان به حفظ و نگهداری دانش‌های بشری توجه و علاقه مبذول می‌داشتند و به همین منظور برای نگهداری آن‌ها از گزند حوادث و آفات زمینی و آسمانی اوراقی را برگزیدند که در برابر گذشت زمان مقاومت داشت و از پوسیدگی مصون می‌ماند. این اوراق پوست درخت خدنگ بود که آن را «توز» می‌گفتند. آنها این مجموعه های نفیس و گرانبهای خود را در کتابخانه ها نگاهداری می کردند. در روزگاران گذشته، کتابخانه انبار کتاب بود و محلی برای نگهداری و حفاظت از آنها به شمار می رفت. کتابخانه ها از خود فعالیتی نداشتند و همانند موسساتی برای بایگانی و آرشیو به حساب می آمدند. در مقاله پیش‌رو فرهنگ کتابداری در ایران باستان را بررسی می کنیم و به معرفی ۵ کتابخانه بزرگ در ایران باستان می پردازیم.

۱. کتابخانه دژ نبشت یا گنج نپشت( ۵۰۰ سال پیش از میلاد)
کتابخانه دژ نبشت در کاخ آپادانا قرار داشته و دارای هزاران لوح گلی بوده که شامل مجموعه‌ای از دانش‌‌های مختلف از قبیل علوم طبیعی، پزشکی میشده است. در این کتابخانه تمامی کتاب اوستا بر روی دوازده هزار پوست گاو نوشته شده بود که بزرگ‌ترین مخزن کتاب و نوشته‌های عهد هخامنشی به‌شمار می‌رفت. در سی‌امین سال سلطنت گشتاسب، زرتشت ظهور کرد و پادشاه را به دین خود فرا خواند. کتاب او را که کلام وحی بود برروی پوست گاو حک و به طلا منقش ساختند، این نسخه را گشتاسب در کتابخانه دژجای داد. در این کتابخانه همچنین دفاتر شاهی، سالنامه‌های مدون و کتاب‌ها و نوشتارهای علمی این دوره که بیش‌تر مربوط به طب و نجوم بود نگهداری می‌شد. داریوش اول هخامنشی (۴۸۶ ـ ۵۲۲ ق.م) در ترویج و تأسیس این کتابخانه نقش داشته است.

 الواح گلی، لوح زرین، پارشمن، پاپیروس و نوشته‌هایی بر پوست درخت خدنگ از جمله چیزهایی بود که در خزانه نگهداری می‌شد. این الواح را که براساس مکان و سال طبقه‌بندی شده بودند در داخل سبد گذاشته سپس در قفسه‌ها قرار می‌دادند. هر سبد برچسب خاصی داشت که برروی آن نام کالا، حواله مزبور، محل صدور، نام مأمور مسئول و سال تحویل آن قید شده بود. وجود این سبدها نشان‌دهنده نظام طبقه‌بندی دقیق و منظم و پیشرفته‌ای بود که در گنجینه تخت‌جمشید به کار رفته بوده است. پس از این که اسکندر مقدونی، سپاه داریوش سوم هخامنشی را درهم شکست و به استخر وارد شد و تخت جمشید را به آتش کشید میراث معنوی و فرهنگی هخامنشیان از جمله این کتابخانه به کلی آسیب دید.

۲. کتابخانه اگره یا گنجینه اکباتان (۶۰۰ سال پیش از میلاد)
این کتابخانه در هگمتانه (همدان امروزی) قرار داشته است، پیشینه این کتابخانه به سلسله مادها می‌رسد. در این کتابخانه زیورآلات و نقدینه‌های دولتی نگهداری می‌شده در بخش دیگر آن،‌ اسناد مربوطه به فرمان شاهان ماد و هخامنشی، یادداشت‌های سیاسی و پیمان‌نامه‌های نظامی و قراردادهای اقتصادی و تجاری داریوش کبیر (داریوش اول) وجود داشت.