پنج میدان نفتی بزرگ جهان در ایران

Admin Irantop جمعه ۳۰ شهریور ۱۴۰۳

استخراج نفت در ایران سایقه ای بسیار طولانی دارد. در دوران هخامنشیان نفت ایران در حوالی شوش استخراج می شده است. از عهد ساسانی به بعد نفت ایران بیشتر از منابع باکو استخراج و به مناطق مختلف صادر می شده است. نفت چراغ، قیر و روغن سیاه و نفت خام محصولاتی بودند که در دوران باستان و عصر میانه صادر می شده اند. از اوایل قرن نوزدهم حکومت قاجار ارتباط خود را با مناطق آسیای میانه از دست داد و بعدها طبق معاهده گلستان باکو از ایران جدا شد و منابع نفت آن در اختیار روسیه قرار گرفت. در اوایل قرن بیستم میلادی، زمین شناسان اروپایی تخمین می زدند که نفت زیادی در منابع نفت خیز خوزستان وجود داشته باشد و این مساله باعث بسته شدن قرارداد دارسی و آغاز تولید نفت در قرن بیستم شد.
در حال حاضر ایران با ۱۵۵.۶ میلیارد بشکه نفت جایگاه چهارمین ذخایر بزرگ نفت جهان را به خود اختصاص داده که منابع آن حدود ۱۰ درصد از کل ذخایر نفتی اثبات‌شده جهان را تشکیل می‌دهد. البته اگر ذخایر نفت غیرمتعارف کانادا حذف شود، ایران رتبه سوم را به خود اختصاص می‌دهد و با نرخ تولید نفت در سال ۲۰۲۰، اگر منابع نفت جدیدی پیدا نشود، ذخایر نفتی ایران ۱۴۵ سال دوام خواهد داشت. در این مقاله به بررسی 5 میدان نفتی در ایران که از بزرگترین میادین نفتی جهان نیز هستند، میپردازیم.

1. میدان نفتی اهواز
میدان نفتی اهواز بزرگ‌ترین میدان نفتی ایران است، که در محدوده شهر اهواز در جنوب غربی ایران مستقر می‌باشد، میدان اهواز پس از میدان نفتی غوار و میدان نفتی بورقان، سومین میدان بزرگ نفتی جهان محسوب می‌شود. حجم ذخیره درجای نفت خام این میدان بیش از ۶۵ میلیارد بشکه برآورد می‌شود، که به‌طور میانگین، در حدود ۳۷ میلیارد بشکه از آن قابل برداشت می‌باشد. اولین چاه اکتشافی در میدان اهواز، در مرداد ۱۲۹۱ توسط کنسرسیوم دارسی، تا عمق ۱۱۰۰ متری از سطح زمین حفاری شد، که در پی اقتصادی نبودن میزان تولید نفت، عملیات اکتشاف در این میدان متوقف شد.

میدان نفتی اهواز در سال ۱۳۳۷ با حفر چاه اهواز-۶ و اثبات وجود ذخایر عظیم نفت و گاز در این مخزن، توسط شرکت اکتشاف و تولید نفت ایران کشف گردید. یک سال بعد در سال ۱۳۳۸ در پی احداث تأسیسات اولیه، تولید نفت از میدان اهواز با میزان متوسط ۳۵ هزار بشکه در روز آغاز شد. تاکنون بیش از ۶۰۰ حلقه چاه نفت در این میدان حفاری و تکمیل شده ‌است. هم‌اکنون ظرفیت تولید نفت خام میدان اهواز بیش از ۸۰۰ هزار بشکه در روز می‌باشد، که عملیات تولید از این میدان، توسط شرکت بهره‌برداری نفت و گاز کارون انجام می‌گیرد.

2. میدان نفتی گچساران
میدان نفتی گچساران، دومین میدان بزرگ نفتی ایران است، که در محدوده شهرستان گچساران، استان کهگیلویه و بویراحمد و در فاصله ۲۲۰ کیلومتری از جنوب شرقی اهواز قرار دارد. منطقه نفت‌خیز گچساران نخستین بار در فاصله سال‌های ۱۳۰۲ و ۱۳۰۳ توسط کنسرسیوم دارسی مورد مطالعه قرار گرفت. سپس در سال ۱۳۱۰ عملیات حفاری در این میدان، برای چندمین بار از سر گرفته شد و بعد از حفر چاه‌های متعدد، سرانجام استخراج نفت از میدان گچساران در سال ۱۳۱۸ با چاه شماره ۱۳ گچساران آغاز گردید.

این میدان با ذخیره ۵۲ میلیارد بشکه و ذخیره قابل برداشت ۲۳ میلیارد بشکه نفت خام، پس از میدان نفتی اهواز دومین میدان بزرگ نفتی کشور به‌شمار می‌آید. هم‌اکنون ظرفیت تولید نفت این میدان در حدود ۴۸۰ هزار بشکه در روز می‌باشد، همچنین میزان تولید گازهای همراه این میدان ۹ میلیون متر مکعب در روز است.

3. میدان نفتی مارون
میدان نفتی مارون سومین میدان بزرگ نفتی ایران است، که در شمال‌غربی امیدیه و جنوب‌‌شرقی اهواز و بخش‌هایی از آن نیز در محدوده شهرستان رامهرمز، استان خوزستان، در جنوب‌غربی ایران قرار دارد. حجم ذخیره درجای نفت خام این میدان در حدود ۴۶ میلیارد بشکه و 22 میلیارد بشکه قابل برداشت برآورد می‌شود، همچنین حجم گاز درجای میدان مارون ۴۶۲ تریلیون فوت مکعب تخمین زده می‌شود. ظرفیت تولید نفت خام میدان مارون به‌طور میانگین ۵۲۰ هزار بشکه در روز می‌باشد.

میدان مارون در سال ۱۳۴۲ شمسی توسط شرکت اکتشاف و تولید نفت ایران کشف شد و بهره‌برداری از آن نیز در سال ۱۳۴۵ آغاز گردید. این میدان از دو مخزن نفتی بنام‌های آسماری و بنگستان و نیز یک مخزن گاز طبیعی بنام خامی تشکیل شده ‌است.

4. میدان نفتی آزادگان
میدان آزادگان یکی دیگر از میدان‌های نفتی ایران است، که در منطقه دشت آزادگان، در فاصله ۱۰۰ کیلومتری از غرب اهواز مستقر می‌باشد. این میدان در سال ۱۳۷۶ توسط مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران، در محدوده‌ای به وسعت ۲۰ کیلومتر در ۷۵ کیلومتر، کشف گردید. میدان آزادگان از شمال در مجاورت میدان مجنون عراق قرار دارد. حجم ذخیره درجای نفت خام این میدان معادل ۳۳ میلیارد بشکه تخمین زده می‌شود.

در طرح جامع توسعه جدید میدان نفتی آزادگان جنوبی دو فاز تعریف شده که در فاز نخست توسعه، تولید۳۲۰ هزار بشکه نفت در روز و ۱۹۷ میلیون فوت مکعب گاز پیش‌بینی و مقرر شده ‌است. این میزان تولید با حفر ۱۸۵ حلقه چاه، ۵۲ ماه پس از تصویب طرح جامع تجدید نظر شده توسعه میدان محقق می شود. بر این اساس، افزایش تولید نفت این میدان به روزانه ۶۰۰ هزار بشکه نیز در فاز دوم توسعه میدان مدنظر قرار دارد. حداکثر میزان استخراج نفت ایران از این میدان مشترک ۵۰ هزار بشکه در روز گزارش شده‌است.

5. میدان نفتی آغاجاری
میدان نفتی آغاجاری در محدوده شهرستان آغاجاری در استان خوزستان و در جنوب‌غربی ایران قرار دارد. میدان آغاجاری در سال ۱۳۱۵ توسط شرکت نفت ایران و انگلیس کشف شد و از سال ۱۳۱۷ بهره‌برداری از آن آغاز گردید.

این میدان نفت از شمال با میدان کرنج، از جنوب با میدان رامشیر، از شرق با میدان پازنان و از غرب با میدان مارون همجوار است. حجم ذخیره درجای نفت خام این میدان در حدود ۲۸ میلیارد بشکه برآورد می‌شود. هم‌اکنون ظرفیت تولید نفت خام میدان آغاجاری به‌طور متوسط ۱۷۰ هزار بشکه در روز و میزان تولید گازهای همراه این میدان ۹۵ میلیون فوت مکعب (معادل ۲٫۷ میلیون متر مکعب) در روز می‌باشد.

سخن پایانی:
ایران یکی از بزرگ ترین تولید کنندگان نفت در جهان است. طبق برآوردهای مجله نفت و گاز، تا ژانویه ۲۰۱۱ ذخایر قطعی نفت ایران در حدود ۱۳۷ میلیارد بشکه بود، که حدود ۱۰٪ از مجموع ذخایر جهان می باشد، این در حالی است که تعداد قابل توجهی از بزرگترین میادین نفتی جهان در ایران واقع شده اند. در این مقاله به بررسی 5 میدان نفتی بزرگ در ایران پرداختیم و از تاریخچه اکتشاف آنها گفتیم. به هر حال داستان نفت آنچنان در تحولات سیاسی و اجتماعی این مرز و بوم تنیده شده که گویی بخشی از سرنوشت تک تک ما ایرانیان است. به امید روزی که تمامی ایرانیان از این ثروت خدادادی بهره مند شوند و درآمد حاصل از طلای سیاه سفره های تک تک فرزندان این مرز و بوم را رنگین و پر برکت کند.