کیهان‌شناسی و فیزیک کوانتوم نشان داده‌اند که بعضی از فانتزی‌ها و رویاهای انسان‌ها که در کتاب‌ها و افسانه‌ها به آن‌ها می‌پرداختند، واقعی هستند! یکی از فانتزی‌ها جهان‌های موازی هستند که در فیلم‌ها و سریال‌هایی مثل Stranger things نمایش داده‌ شده‌اند. بعضی از حقایق علمی نشان می‌دهند که احتمالا دنیای ما تنها دنیای خلق‌شده نیست و شاید بی‌نهایت دنیای دیگر نیز وجود داشته باشد. دنیاهایی با قوانین فیزیکی و ساختارهای متفاوت که شاید خیلی دور یا خیلی نزدیک به ما باشند، اما ما بخاطر درک محدود و نادانسته‌های بسیار آن‌ها را نمی‌بینیم. در این مقاله به سراغ بررسی موضوع جذاب جهان‌های موازی می‌رویم. ابتدا توضیح می‌دهیم این جهان‌ها چه هستند، سپس حقیقت‌های علمی که وجود آن‌ها را متحتمل می‌کند، بررسی می‌کنیم و در نهایت توضیح می‌دهیم که آیا بشر می‌تواند در آینده به جهان‌های موازی سفر کند یا نه. با ایران تاپ فایو همراه باشید.

 
جهان موازی چیست؟
مفهوم «چند-جهانی» در علم به جهان‌های موازی می‌پردازد. چند جهانی یعنی جهان‌های دیگری نیز در کنار جهان ما وجود دارند که شاید موجودات زنده دیگری در آن‌ها زندگی می‌کنند. این جهان‌ها ممکن است با قوانین فیزیکی، شرایط و ساختارهای شبیه به ما باشند یا کاملا متفاوت خلق شده باشند. در جهان‌های موازی ممکن است نسخه دیگری از خود شما وجود داشته باشد نسخه کپی شماست!  
برای درک بهتر بیایید با یک مثال چند جهانی را توضیح دهیم. تصور کنید کودکی در حمام بازی می‌کند و با دستگاه حباب‌ساز و کف، حباب‌های مختلف می‌سازد و به هوا می‌فرستد. همه این حباب‌ها در فضا شناور هستند و این‌طرف و آن‌طرف می‌روند. نظریه چند جهانی می‌گوید که فضای بی‌نهایت شبیه به همین فضای حمام است و هرکدام از جهان‌ها هم حبابی شناور در این فضا هستند. درون هرکدام از این حباب‌ها، شرایط و قوانین خاص خود حاکم است و هیچکدام از آن‌ها از وجود حباب دیگر خبر ندارند! ممکن است این حباب‌ها به هم برخورد کنند یا حتی در یک لحظه از بین بروند!

 
۵ اثبات علمی برای وجود جهان‌های موازی 
اثبات علمی چند جهانی، شامل توضیحات پیچیده فیزیکی است که احتمالا درک آن‌ها برای کسانی که تحصیلاتی در زمینه فیزیک ندارند، سخت می‌شود. از طرف دیگر، چند جهانی از نظر تئوری ثابت شده است و حتی دسته‌بندی‌های مختلفی برای جهان‌های موازی پیرامون ما انجام شده است. ما در ادامه به زبان ساده، توجیه‌های علمی که برای نظریه چند جهانی وجود دارد را ارائه می‌دهیم و دلایل مختلف دانشمندان را بررسی می‌کنیم.

۱. همه انتخاب‌ها اتفاق می‌افتند، اما در جهانی دیگر
این اصلی است که در مکانیک کوانتوم مطرح می‌شود. دقت داشته باشید که علم کوانتوم رفتار ذرات را در مقیاس بسیار کوچک بررسی می‌کند. در مکانیک کوانتوم اصلی به نام «برهم‌نهی» وجود دارد. مطابق این اصل، ذرات می‌توانند در یک لحظه، در دو یا چند حالت مختلف وجود داشته باشند. به‌عنوان مثال اگر یک ذره الکترون برای رسیدن از نقطه A به B، چند راه مختلف داشته باشد، در یک لحظه همه این راه‌ها را می‌رود. یا به‌عنوان مثالی دیگر، اگر مشاهده الکترون‌ها نشان داده است که این ذرات می‌توانند در یک لحظه هم رفتار ذره از خود نشان دهند و هم رفتار موج! اتفاق افتادن چند گزینه مختلف در یک لحظه در مقیاس کوانتومی، می‌تواند یکی از دلایل وجود جهان‌های موازی باشد.
بیایید با مثالی کمی تخیلی این مسئله را توضیح دهیم. تصور کنید شما بین اینکه تحصیلات خود را در دانشگاه ادامه دهید یا وارد بازار کار شوید، مردد هستید. در نهایت انتخاب می‌کنید که به درس خواندن ادامه دهید و وارد مقطع بالاتر می‌شوید. زندگی شما حول محور این تصمیم می‌چرخد و سرنوشت متفاوت برایتان رقم می‌خورد. از طرف دیگر، در یک جهان موازی، نسخه کپی شما وجود دارد که وارد شدن به بازار کار را انتخاب می‌کند و سرنوشت دیگری که شما انتخاب نکردید را تجربه می‌کند! این مثال اگرچه فانتزی و تخیلی به نظر می‌رسد، اما از نظر تئوری احتمال واقعی بودن آن وجود دارد!

۲. جهان ما یک حباب است و احتمالا حباب‌های دیگری هم وجود دارد
همه چیز از بیگ بنگ شروع می‌شود و نظریه «تورم کیهانی» که از بیگ بنگ آغاز شده، یکی از دلایل اثبات چند جهانی است. در تئوری تورم کیهانی گفته می‌شود که بعد از بیگ بنگ، جهان در کسر بسیار کوچکی از ثانیه (حدودا ۱۰ به توان منفی ۳۷ ثانیه) دو برابر شده است و در کسر ثانیه بعدی (۱۰ به توان منفی ۳۶ ثانیه) باز هم دو برابر شدن را تجربه کرده است. نظریه تورم کیهانی می‌گوید جهان ما با سرعتی بسیار بیشتر از سرعت نور در حال انبساط است!
جهان در حال انبساط است و فقط در بعضی از نقاط، متوقف می‌شود. به نظر می‌رسد این نقاط متوقف‌شده، مرز دنیاهای مختلف باشند. توقف انبساط باعث تشکیل حباب‌های کیهانی می‌شود که در هر حباب یک جهان جداگانه وجود دارد. برای درک ساده‌تر این موضوع یک دستگاه حباب‌ساز را تصور کنید. این دستگاه یک حلقه آغشته به کف دارد که با دمیدن هوا در آن، حباب می‌سازد. وقتی حبابی تشکیل می‌شود تا زمانی که دمیدن ادامه داشته باشد، منبسط می‌شود (تورم کیهانی)، اما به محض قطع شدن جریان هوا، بسته می‌شود و به‌عنوان یک حباب در هوا شناور می‌شود. این جایی است که تورم کیهانی متوقف شده و یک جهان تشکیل شده است. حباب بعدی نیز به همین شکل ساخته می‌شود و انبساط آن در یک نقطه پایان می‌پذیرد. دمیدن دستگاه حباب‌ساز ادامه دارد، اما در بعضی نقاط انبساط حباب‌ها متوقف می‌شود.

 
۳. در فضا و زمانِ بی‌نهایت، احتمالا به تعداد بی‌نهایت جهان وجود دارد
این دلیل، بر اساس «ریاضیات چند جهانی» ارائه می‌شود. دانشمندان معتقد هستند که کیهان بی‌نهایت بزرگ است و مرز و محدودیتی ندارد. تاکنون هیچ شواهدی مبتنی بر انحنای کیهان یا به پایان رسیدن آن به دست نیامده است. ریاضیات توضیح می‌دهد که اگر کیهان بی‌نهایت باشد، احتمالا ذرات بنیادی به بی‌نهایت شیوه ممکن باهم ترکیب می‌شوند و بی‌نهایت جهان مختلف را به‌وجود می‌آورند! تعدادی از این جهان‌ها با قوانین دقیقا مشابه جهان ما هستند و یک نسخه کپی از دنیای ما محسوب می‌شوند (شاید هم ما یک نسخه کپی از دنیای آن‌ها باشیم!)، بعضی دیگر وجه تشابه‌ها و تفاوت‌های جزئی با دنیای ما دارند و بعضی هم با ساختاری کاملا متفاوت از دنیای ما هستند.
جالب است بدانید که ریاضیات چند جهانی، مُهر تأیید دیگری هم بر دلایل مکانیک کوانتومی و تورم کیهانی می‌زند. ریاضیات چند جهانی و تورم کیهانی روی بی‌نهایت بودن کیهان تأکید دارند و بر این اساس توضیح می‌دهند که جهان‌های دیگری هم وجود دارند. از طرف دیگر، نظریه احتمالات توضیح می‌دهد که تمام نتایج ممکن برای یک رویداد اتفاق می‌افتند، اما هرکدام از آن‌ها در یک جهان به واقعیت می‌پیوندند!

۴. ما هنوز همه کیهان را ندیده‌ایم
جهان قابل مشاهده برای ما، تنها کسر کوچکی از دنیایی است که واقعا وجود دارد! عمر جهان ما حدود ۱۳.۸ میلیارد سال برآورد می‌شود. قدیمی‌ترین موجی که انسان دریافت کرده است، حداقل ۳۸۰ هزار سال بعد از آغاز جهان ایجاد شده است. در این ۳۸۰ هزار سال، تراکم و گرمای بیش از حد به‌اندازه‌ای بوده که اجازه فرار نور را نداده است؛ بنابراین عملا ما اطلاعاتی درباره این مدت نخواهیم داشت. این مسئله همچنین نشان می‌دهد که افق دید ما و جهان قابل مشاهده برای ما تا چه اندازه محدود است!
محدودیت افق دید این احتمال را ایجاد می‌کند که در دنیای غیرقابل مشاهده برای انسان، احتمالا اتفاقات شگفت‌انگیزی در حال رخ دادن است. شاید در محدوده خارج از افق ما جهان‌های مختلفی وجود داشته باشند که ما هیچ از آن‌ها نمی‌دانیم و حتی در خیال‌پردازی‌هایمان نیز تصوری راجع به آن‌ها نداریم. تنها چیزی که می‌دانیم این است که کیهان فراتر از مرزهای قابل مشاهده برای بشر، ادامه دارد و هنوز هم در حال بزرگ‌تر شدن و انبساط است!

۵. در تشعشعات کیهانی نقاط سردی وجود دارد که شاید محل برخورد جهان ما با جهان دیگری باشند
تابش زمینه کیهانی که با نام اختصاری CMB شناخته می‌شود، قدیمی‌ترین تشعشعاتی هستند که ما از بیگ بنگ دریافت کرده‌ایم، اما همانطور که در قسمت‌های قبل توضیح دادیم، این تشعشعات چند صد هزارسال بعد از تولید دنیا ایجاد شده‌اند و ما با CMB به آغاز دنیا نگاه نمی‌کنیم. در این تشعشعات نقاطی وجود دارند که با یکنواختی سایر بخش‌ها هماهنگ نیستند؛ مثلا بعضی از آن‌ها دمای بالاتر یا پایین‌تر از میانگین دمای CMB را نشان می‌دهند و بعضی از نقاط از الگوهای غیرمعمولی را نشان می‌دهند که با مدل‌های کیهانی ما قابل توضیح نیستند. دانشمندان احتمال می‌دهند این نقاط ممکن است محل برخورد دنیای ما با جهان‌های موازی باشند. البته گرانش خوشه‌های کهکشانی، شرایط خاص قرن‌های اولیه‌ی تولد دنیا یا نویزهای داده‌های رصدی را به‌عنوان دلایل احتمالی دیگری هستند که دانشمندان برای این نقاط غیرعادی توضیح می‌دهند.

آیا جهان‌های موازی به ما نزدیک هستند؟
جهان‌های موازی ممکن است خیلی بیشتر از چیزی که تصور می‌کنیم به ما نزدیک باشند. ما در دنیای ۳+۱ بعدی (سه بعد فضایی و یک بعد زمانی) زندگی می‌کنیم؛ این در حالی است که دانشمندان بر این باورند جهان در آغاز بیگ بنگ، ۹ بعد داشته است. شاید جهان‌های موازی ما، جهان‌هایی با ابعاد بیشتر باشند و به همین خاطر ما آن‌ها را نمی‌بینیم و درک نمی‌کنیم! به عبارت دیگر، گروهی از جهان‌های موازی در همینجایی که ما هستیم وجود دارند، اما در بُعدی دیگر! 
البته تئوری و محاسبات انجام‌شده نشان می‌دهد جهان‌های موازی مشابه دنیای ما حداقل حداقل ۱۰ به توان ۱۰ به توان ۲۸ متر از ما فاصله دارند! این جهان‌ها احتمالا در حباب‌های جداگانه زندگی می‌کنند. شاید سیاه‌چاله‌ها و کرم‌چاله‌ها، راهی با خم کردن فضا و زمان و یا راهی برای ورود به این جهان‌های موازی باشند!

سخن پایانی
در این مقاله به سراغ یکی از رویایی‌ترین مفاهیمی رفتیم که ممکن است واقعی باشند. انسان‌ها وجود جهان‌های موازی را از نظر تئوری و روی کاغذ ثابت کرده‌اند. آن‌ها مشاهده‌های محدودی هم دارند که احتمال می‌دهند به جهان‌های موازی مربوط می‌شود، اما هنوز هیچ مشاهده و مدرک مستندی برای وجود چنین جهان‌هایی به دست نیامده است. در حال حاضر دیگر واژه «Universe» به معنای جهان، معنی کلی خود را از داده است و به یک جزء از واژه کلی‌تری تحت عنوان «Multiverse» به معنای چند جهان تبدیل شده است! شما چطور؟ آیا تا به حال به جهان های موازی فکر کرده اید؟ چه چیزی برای‌تان باور نکردنی است؟ در قسکت کامنت‌ها با ما در میان بگذارید.