کسب درآمد زیاد بدون زحمت، به دست آوردن سود یک شبه و خرید اجناس با قیمت پایین تر از عرف بازار از جمله رویاهای مردم است. افراد سودجو با سوءاستفاده از این رویاها و وعده وعیدهای غیر واقعی، کلاهبرداری می کنند و پول های کلان به جیب می زنند. یکی از این روش ها، کلاهبرداری پانزی است. یکی از جدیدترین پانزی ها در ایران ماجرای کوروش کمپانی است که در سال ۱۴۰۲ توجه مردم و رسانه ها را به خود جلب کرده است. آمار نشان می دهد کوروش کمپانی چیزی حدود ۲ هزار میلیارد تومان از حدود ۱۰۰ هزار نفر کلاهبرداری کرده است. در این مقاله ابتدا توضیح می دهیم کلاهبرداری پانزی چیست و سپس پانزی های بزرگ ایران را نام می بریم. در نهایت توضیح می دهیم که چطور می توانید تشخیص دهید یک طرح پانزی است.

کلاهبرداری پانزی چیست؟
کلاهبرداری پانزی با وعده سود زیاد در مدت کوتاه راه اندازی می شود. این طرح ها معمولا توسط شرکت هایی با مجوزهای قانونی راه اندازی می شوند و به همین خاطر در مراحل اولیه اعتماد مشتریان و سرمایه گذاران را جلب می کند. در طرح های پانزی کلاهبرداران سود سرمایه گذاران اولیه را با پول سرمایه گذاران تازه وارد پرداخت می کنند و این کار را تا زمانی که پروژه ورودی جدید داشته باشد، انجام می دهند. 
وقتی سرمایه گذاران اولیه سود یا کالای وعده داده شده را دریافت می کنند،  کم کم اعتماد سرمایه گذاران جدید هم جلب می شود و ورودی های طرح افزایش پیدا می کند. به مرور زمان، مقدار سرمایه ورودی برای پرداخت سودهای وعده داده شده کفایت نمی کند و تأخیر ایجاد می شود. کم کم سرمایه گذاران متوجه می شوند سودی به آن ها نخواهد رسید و طرح پانزی سقوط می کند. در این میان، برگزارکنندگان کلاهبرداری پانزی سودی که در طی این فرایند به دست آورده اند را به جیب می زنند و متواری می شوند! در طرح های پانزی، متضررهای اصلی سرمایه گذاران خردی هستند که در مراحل آخر وارد طرح می شوند.

ویژگی های طرح پانزی
طرح های پانزی معمولاً پرزرق و برق و چشم گیر هستند و همه را برای مشارکت ترغیب می کنند. حتی گروهی از افراد در ابتدا اعتماد نمی کنند، اما وقتی می بینند وعده ها برای گروه اول سرمایه گذاران محقق شده است، اعتمادشان جلب می شود. 

در ادامه ویژگی های مشترک طرح های کلاهبرداری پانزی را مطرح می کنیم:

• وعده سرمایه گذاری بدون ریسک 
• ارائه سود بالاتر از حد متعارف
• سوددهی طولانی مدت و بدون کوچک ترین ضرر
• برنامه های پیچیده و غیرشفاف برای سوددهی
• نداشتن سابقه سرمایه گذاری اثبات شده و فعالیت طولانی مدت
• پیگیری های زیاد برای جذب سرمایه و تحت فشار قرار دادن سرمایه گذاران جدید
• رشد سریع پروژه در مدت زمان کوتاه 
• سقوط ناگهانی پروژه

هفت کلاهبرداری پانزی مشهور در ایران
کوروش کمپانی جدیدترین طرح پانزی است که تا زمان نگارش این مقاله در ایران اتفاق افتاده است. این کمپانی با وعده فروش آیفون زیر قیمت بازار وارد شد و سرمایه  جذب کرد. جالب است بدانید که کوروش کمپانی یک واحد تجاری ثبت شده با تمام مجوزهای قانونی بود و بعد از مدتی فعالیت، کلاهبرداری پانزی را شروع کرد.
حواله خودرو و ارزهای دیجیتال دو دارایی متداول برای اهداف پانزی هستند. ارزهای دیجیتال به دلیل اینکه هنوز به درستی قانون گذاری نشده اند، ابزار مناسبی برای کلاهبرداری پانزی هستند. این دارایی ها در سال های اخیر گاهی سودهای کلانی به سرمایه گذاران داده اند و به همین  خاطر وعده های پانزی که در رابطه با آن ها داده می شود، تاحدودی منطقی جلوه می کند.

در ادامه به سایر طرح های پانزی که در ایران قربانی های بسیاری داشتند، اشاره می کنیم:
رضایت خودرو

این شرکت فعالیت خود را به عنوان یک بنگاه معاملات خودرو آغاز کرد و سپس به یک شرکت در زمینه پیش فروش خودرو تبدیل شد. پیشرفت این شرکت تاجایی ادامه داشت که بعضی از مردم تاکستان کسب وکار خود را تعطیل کردند و با پیش فروش خودروهای شرکت رضایت خودروی طراوت نوین امرار معاش می کردند. در نهایت این کمپانی با ۳۰ هزار میلیارد تومان کلاهبرداری از ۵۰ هزار نفر، بار خود را بست و تعطیل شد.

کینگ مانی
کینگ مانی خود را به عنوان یک ارز دیجیتال برای تسهیل مبادلات پول در بازارهای بزرگ جهانی و به خصوص شرکت های بازاریابی شبکه ای معرفی کرد. این ارز دیجیتال توسط شرکت بادران گستران (یکی از شرکت های بازاریابی شبکه ای) در ایران به مردم معرفی شد و سرمایه جذب کرد؛ اما در نهایت مشخص شد که کینگ مانی یک طرح پانزی است. این کلاهبرداری پانزی در ایران ۱۰۷ میلیون یورو از ۵ هزار نفر سرقت کرد.

یونیک فایننس
این شرکت از دیگر طرح های پانزی مرتبط با ارز دیجیتال بود که در ابتدای سرمایه گذاری ۱۰۰۰ دلار از افراد دریافت می کرد. سپس از آن ها می خواست تا ۳ نفر دیگر را نیز به پروژه معرفی کنند و آن ها نیز هرکدام ۱۰۰۰ دلار به پروژه اختصاص دهند. در نهایت سود سرمایه گذاران اولیه با توجه به تعداد زیرمجموعه هایی که به پروژه اضافه می کردند، مشخص می شد. البته سرمایه گذاران تا ۲ سال نمی توانستند سود خود را برداشت کنند. این طرح پانزی در ایران ۴۰ هزار قربانی داشت.

صرافی کریپتولند

کریپتولند یک صرافی ارز دیجیتال بود که در سال ۱۴۰۰ در ایران فعالیت می کرد و سینا استوی مدیرعامل آن بود. صرافی های ارز دیجیتال مجوز رسمی فعالیت از بانک مرکزی ندارند، اما فعالیت آن ها غیرقانونی نیست. به همین دلیل کریپتولند درگاه پرداخت مجازی بانکی داشت. مدیرعامل این صرافی بعد از مدتی از نقدینگی کاربران برداشت کرد و به خیانت در امانت متهم شد. در نهایت سینا استوی به فرانسه گریخت و ۵۱ هزار شاکی خصوصی داشت.

رمز ارز آمیتیس
آمیتیس هم طرح پانزی مرتبط با ارز دیجیتال است و یکی از بزرگ ترین کلاهبرداری های پانزی در ایران محسوب می شود. در این طرح پانزی ۳ هزار میلیارد تومان به  سرقت رفت و ۱۱ هزار نفر قربانی شدند. کمپانی آمیتیس توجه سرمایه گذاران را با وعده سودهای کلان در کوتاه مدت جلب کرد و حتی اعلام کرد دارایی هایشان را بیمه می کند. سودهای اولیه با استفاده از سرمایه های ورودی جدید پرداخت شد، اما به مرور زمان مشخص شد که آمیتیس یک طرح پانزی است که هدفی جز کلاهبرداری ندارد.

دارا زرین لوتوس
این شرکت در آذربایجان غربی و شهر نقده راه اندازی شد. دارا زرین لوتوس یک شرکت سرمایه گذاری بود که با وعده سودهای کلان کار خود را آغاز کرد و حدود ۱۵۰۰ نفر قربانی شدند. این شرکت توانست ۵۱ میلیارد تومان سرمایه از قربانی ها دریافت کند، اما دستگاه قضا تعدادی از بنیانگذاران این طرح پانزی را دستگیر کرد و در نهایت بخشی از مال های مسروقه به قربانیان برگشت.
 

چطور از کلاهبرداری های پانزی در امان بمانیم؟
طرح های پانزی معمولا غیرطبیعی هستند و با سرمایه گذاری های متداول بازار تفاوت دارند. به همین دلیل اکثر سرمایه گذاران در همان ابتدای آشنایی با طرح شک می کنند، اما وقتی نتایج ورودی های اولیه را می بینند، متقاعد می شوند که این طرح واقعیت دارد!
در قسمت های قبلی ویژگی های یک طرح کلاهبرداری پانزی را توضیح دادیم. علاوه بر این ویژگی ها، با توجه به نکاتی که در ادامه توضیح می دهیم نیز می توانید یک طرح پانزی را تشخیص دهید:

• سودها بالاتر از حد متعارف هستند و با تضمین پرداخت صد درصدی ارائه می شوند.
• هویت مالکان پروژه ناشناس است.
• گردانندگان طرح پانزی مخاطبان را برای سرمایه گذاری بلند مدت ترغیب می کنند یا سودشان را بعد از مدت طولانی به آن ها می پردازند.
• فعالیت های پروژه مشخص نیست. کسی نمی داند سود وعده داده شده دقیقا از کجا حاصل می شود یا چرا محصول با این قیمت مناسب عرضه خواهد شد.

سخن پایانی
در این مقاله بررسی کردیم طرح پانزی چیست و تعدادی از کلاهبرداری های مشهور ایران را نام بردیم. طرح های پانزی در کشورهای مختلف جهان وجود دارند و تاکنون قربانی های بسیاری داشته اند. دقت داشته باشید که همیشه سودهای کلان و غیرمنطقی یک علامت هشدار بزرگ برای سرمایه گذاران هستند. کم تر پیش می آید شرکتی با سود کلان و تضمین صد درصدی، فعالیت صادقانه داشته باشد.
سپاسگزاریم که تا پایان این مقاله با ما همراه بودید، از شما می خواهیم تا با دنبال کردن ایران تاپ فایو در شبکه‌های اجتماعی از جمله اینستاگرام و تلگرام از خواندن آخرین مطالب ما بهره مند شوید و اطلاعات خود را در رابطه با مواردی از جمله لایف استایل، ورزش، گردشگری، آشپزی و… افزایش دهید.