هنگامی که صحبت از قدیمی ترین کشورهای دنیا می شود، حتما نامی از ایران هم در این میان به چشم می خورد. اولین آثار تاریخی به دست آمده از حضور انسان در فلات ایران، به دوران پارینه سنگی باز می گردد. سرزمین ایران با قدمتی بیش از هزاران سال یکی از کهن‌ترین تمدن‌های بشری به شمار می‌آید و در طول این تاریخ پرفراز و نشیب، صدها شهر در این کشور بنا شده و تخریب شده‌اند. شهرهایی در این سرزمین با قدمتی چندین هزار ساله وجود دارند که از کهن‌ترین شهرهای جهان نیز بشمار میروند. گرچه ممکن است از سن واقعی و دقیق این شهرها اطلاعات کامل نداشته باشیم، اما شواهد یافته شده می‌تواند عمر تقریبی این شهرها و سکونتگاه‌ها را روشن کند. در این مقاله به معرفی پنج شهراز قدیمی ترین شهرهای ایران که قدمتی چند هزار ساله دارند، می‌پردازیم و سیر و سلوکی در تاریخ کهن این مرز و بوم خواهیم داشت. پس با ماه همراه باشید تا با هم سفری در زمان را تجربه کنیم.

1. شهر سوخته  (قدمت: بیش از ۵ هزار سال)
شهر سوخته در ۱۲۰ کیلومتری جنوب زابل و در استان سیستان‌ و بلوچستان قرار دارد. بر اساس یافته‌های باستان‌شناسی این شهر از قدیمی‌ترین شهرهای ایران است که قدمت آن به پنج هزار سال پیش باز می‌گردد. در زمان گذشته این شهر یک راه ارتباطی بین شبه قاره هند و آسیای مرکزی و تمدن‌های حاشیه خلیج فارس بوده است. این شهر روی تپه‌های بلند به ارتفاع ۱۲ تا ۱۸ کیلومتر بنا شده و از پیشرفته‌ترین تمدن‌های کهن به شمار می‌رود. 
در سال ۱۳۹۳ شهر سوخته به عنوان هفدهمین اثر تاریخی ایران به ثبت جهانی رسید. وسعت شهر سوخته ۲۸۰ هکتار است. این شهر به پنج قسمت اصلی تقسیم می‌شود. در قدیم صنایع مختلفی از جمله حصیربافی، معرق‌کاری، زرگری، کوزه‌گری و نساجی در این شهر رواج داشته است. قدیمی‌ترین تخته نرد و چشم مصنوعی هم از دل این شهر به دست آمده است. اولین جراحی مغز هم در این شهر انجام شده و یکی از مهم‌ترین شهرهای قدیمی ایران محسوب می‌شود. پس از تحقیقات زیادی که محققان در این شهر انجام دادند و شاهد لایه‌های خاکستر زیادی بوده‌اند؛ به نظرشان بناهای این شهر سوخته است. آن‌ها می‌گفتند که این شهر دوبار سوخته که یک بار در زمان شکوفایی و بار دیگر در زمان پایان یافتن آن بوده است. تپه‌ای از خاکستر که در اطراف این شهر یافت شده نشان از انجام فعالیت‌های مختلف صنعتی در این شهر دارد. 

2. تپه حصار (قدمت: ۳ الی ۶ هزار سال)
تپه‌حصار در جنوب شهر دامغان در روستای حیدرآباد و در استان سمنان قرار گرفته‌است. قدمت تمدن پیش از تاریخ این تپه از هزاره چهارم تا هزاره اول پیش از میلاد می‌رسد. در تپه‌حصار سه طبقه متمایز مربوط به دوران پیش از تاریخ تشخیص داده شد که هر کدام از این سه طبقه نیز به تقسیمات کوچک‌تری طبقه‌بندی شده‌اند. خانه‌های قدیمی این شهر با خشت ساخته شده بودند که به دلیل هجوم بسیار سنگین به این شهر تمامی این بافت‌ها از بین رفته‌اند. در شهریور سال ۱۳۱۰ خورشیدی این شهر جزو میراث ملی ثبت شد. مساحت فعلی تپه حصار ۲۰۰ در ۳۰۰ متر است. 
گذر از عصر مس و سنگ ایران به عصر مفرغ در پیشینه تاریخی شهر تپه حصار وجود دارد. شهر تپه حصار معدن ابزارآلات سنگی بوده که از دل خاک این شهر به دست آمده است. برای دیدن یافته‌های این شهر کهن می‌توانید سری به موزه گرمابه سمنان بزنید. اسکلت مادری که حین زایمان فوت کرده یکی از جذاب‌ترین یافته‌های باستان‌شناسی این شهر است. وجود ریل راه‌آهن تهران به مشهد که از بین آثار باستانی این شهر می‌گذرد باعث شده ثبت جهانی نشود. فرسایش و وزش بادهای شدید از عوامل نابودکننده آثار و ظروف سفالی این شهر است.

3. شهر دقیانوس (قدمت: ۵ الی ۷ هزار سال)
شهر دقیانوس تنها افسانه‌ی دوران کودکی نیست. تمدنی باشکوه و باعظمت است تمدنی با چندین هزار سال قدمت که در میان خاک‌های جیرفت مدفون شده بود. مارکوپولو جهانگرد ایتالیایی از شهر تاریخی دقیانوس به عنوان یک شهر بزرگ و پرشکوه یاد کرده است. این شهر بخشی از تمدن شهر جیرفت بوده که در خاک مدفون شده و سیل موجب شد که این تمدن نمایان شود. در سال ۱۳۸۸ قسمت‌هایی از این شهر پیدا می‌شوند و با تحقیقاتی که روی سفال و کتیبه آن‌ها انجام می‌دهند، منجر به شناخت بهتر این تمدن قدیمی می‌گردد. کتیبه‌‌هایی که در سال ۱۳۷۹ به دست آمده نشان می‌دهد این شهر پیش از سومریان به نگارش مسلط شده بودند.
شهر دقیانوس در شمال شرق جیرفت در کنار هلیل‌رود واقع شده است. این شهر قدمتی هفت هزار ساله دارد. در برخی کتاب‌های تاریخ نوشته اند که سومریان نخستین کسانی بودند که خط را اختراع کردند؛ اما با کتیبه های به دست آمده در سال ۱۳۷۹ این موضوع نقض می‌شود. ثروت زیادی که در این شهر وجود داشته باعث شده که همسایگان چندین بار این شهر را مورد حمله قرار دهند.

4. تپه سیلک (قدمت: بیش از ۷۵۰۰ سال)
پنج هزار سال قبل از میلاد مسیح مردم غارنشین فلات ایران برای زندگی سمت دشت‌ها روی آوردند. تپه سیلک محوطه ای باستانی در منطقه فین کاشان است. قدمت این منطقه به ۷ هزار سال پیش باز‌ می‌گردد. تپه سیلک نیایشگاه ایرانیان باستان بوده است. سبک معماری این زیگورات، مذهبی بوده و برای شهرهای بین‌النهرین و ایران ساخته شده بود. در قدیم شهر تپه سیلک را با نام نفرین شده می‌شناختند؛ ولی امروزه به عنوان یکی از قدیمی‌ترین شهرهای ایران محسوب می‌شود. ۸۰ سال قبل با جاری شدن سیل در زمین‌های کشاورزی، گنج‌های زیادی در این منطقه نمایان شد و دلالان زیادی عتیقه‌های با ارزشی را به تاراج بردند. 
تپه سیلک در فهرست آثار تاریخی ایران قرار گرفته و در سال ۱۹۹۷ میلادی در آثار موقت جهانی ثبت شد. تپه‌های سیلک شامل دو طبقه شمالی و جنوبی در فاصله ۶۰۰ متری از هم قرار دارند. آثار کشف شده از این تپه در موزه کوچکی در این مکان نگهداری می‌شوند.

5. شوش (قدمت: ۶ الی ۹ هزار سال)
شهر باستانی شوش از مراکز تمدن قدیم، از معروفترین شهرهای دنیا، پایتخت چند هزار ساله تمدن ایلام و همچنین پایتخت زمستانی پادشاهی هخامنشی بوده‌است. این شهر در ۱۱۵ کیلومتری شمال غرب اهواز و در شرق رود دجله قرار دارد. زیگورات چغازنبیل، آرامگاه دانیال نبی، هفت تپه، ایوان کرخه، تپه‌های باستانی شوش، کاخ آپادانای داریوش و... بخش‌های به جای مانده از آثار تاریخی این شهر هستند. قدمت این شهر به چهار تا هفت هزار سال پیش از میلاد باز می‌گردد.
شوش به مدت دو هزار سال پایتخت ایران بوده و از قدیمی‌ترین شهرهای قابل سکونت محسوب می‌شود. شوش تا قبل از حمله مغول رونق زیادی داشته اما پس از آن دیگر کمتر کسی در این شهر زندگی می‌کرد. محوطه قدیمی شهر شوش در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد و در سال ۱۳۹۴ ثبت جهانی شد. شهرباستانی شوش پنج کیلومتر مساحت دارد و ارتفاع آن ۷۸ متر از سطح دریاست. به دلیل موقعیتی که این شهر دارد اکثر مردم به شغل صیادی و تجارت مشغول‌اند. شوش در دوره ساسانیان و دوره های اسلامی نیز مدت‌ها از شهرهای پرجمعیت و پررونق بود، هنگامی که مرکز خوزستان به شوشتر منتقل شد، کم‌کم‌اهمیت خود را از دست داد. در طبقات پایین‌تر این شهر آثاری به‌دست آمده که باستان شناسان آن‌ها را مربوط به ۸ هزار سال پیش می‌دانند.

سخن پایانی:
سرزمین ایران پر شده از شهرهایی با قدمت هزاران سال که هر کدام دارای آثار باستانی و ارزشمندی هستند. اگر شما هم قصد دارید تا یک سفر تاریخی را تجربه نمایید و از گذشته اطلاعات زیادی به دست آورید، می‌توانید به یکی از شهرهای کهن این سرزمین سفر کنید. در این مقاله به معرفی پنج شهر کهن ایران زمین پرداختیم و کمی در مورد جغرافیا و تاریخ و تمدن هر یک صحبت کردیم. شما چه تجربه ای از سفر به این مناطق داشته اید، خوشحال میشویم تا در قسمت نظرات تجربیات خود را با ما به اشتراک بگذارید.
سپاسگزاریم که تا پایان این مقاله با ما همراه بودید، از شما می خواهیم تا با دنبال کردن ایران تاپ فایو در شبکه‌های اجتماعی از جمله اینستاگرام و تلگرام از خواندن آخرین مطالب ما بهره مند شوید و اطلاعات خود را در رابطه با مواردی از جمله لایف استایل، ورزش، گردشگری، آشپزی و… افزایش دهید.