کم‌تر کسی در دنیا هست که تماشای آسمان شب را دوست نداشته باشد. انقلاب صنعتی و تکنولوژی مزیت‌های بسیاری برای ما داشته است، اما شاید یکی از مهم‌ترین معایب آن این باشد که ما را از آسمان شب دور کرده است. اکنون ما در شهرهایی زندگی می‌کنیم که آسمان آن‌ها پوشیده از دود است و آلودگی نور آنقدر زیاد است که اجازه نمی‌دهد ستاره‌ها خودی نشان دهند! به همین خاطر برای تماشای آسمان باید کمی از شهر دور شویم تا از نور و آلودگی هوا فاصله بگیریم و به رصدخانه‌هایی که در شهرهای مختلف بنا شده‌اند، برویم تا فرصتی برای تماشای آسمان داشته باشیم. در این مقاله از ایران تاپ فایو، ۱۰ رصدخانه برتر ایران را معرفی می‌کنیم.

۱۰ رصدخانه برتر ایران
رصدخانه‌های ایران در اکثر شهرها وجود دارند. بعضی از آن‌ها در محوطه‌های درون‌شهری و بعضی دیگر در محوطه برون‌شهری بنا شده‌اند. در رصدخانه‌ها هم امکانات مختلف برای رصد آسمان وجود دارد و هم امکاناتی برای آموزش نجوم به گروه‌های مختلف دانشجویی، خانوادگی و دانش‌آموزی را دارند. اولین رصدخانه‌ای که در ایران ساخته شد،‌ رصدخانه مراغه بود که به همت خواجه نصیرالدین طوسی ساخته شد. رصدخانه مراغه در حال حاضر به‌عنوان یک اثر تاریخی شناخته می‌شود و امکانات لازم برای نجوم و رصد آسمان شب را ندارد. ساعت‌های بازدید از این مجموعه از ۹ تا ۱۷ است. رصدخانه‌هایی که در این مقاله معرفی می‌کنیم، در حال حاضر فعال هستند و امکانات لازم برای تماشای آسمان شب را در اختیار بازدیدکننده‌های عمومی قرار می‌دهند.

۱. رصدخانه آلاشت

• آدرس سایت یا پیج اینستاگرام: rasadkhane.alasht
• شماره تماس: ۰۹۹۸۱۱۵۹۳۰۹
• آدرس: مازندران، جاده آلاشت

رصدخانه آلاشت در روستای آلاشت شهرستان سوادکوه قرار دارد و برای رسیدن به آن باید مسیری پیچ در پیچ را طی کنید. آلاشت تنها رصدخانه استان مازندران و مرتفع‌ترین رصدخانه ایران را در خود جای داده است. نکته جالب این است که برای رسیدن به رصدخانه باید ۳۶۵ و یک چهارم پله را طی کنید (به تعداد روزهای سال)، در میانه پلکان ۴ ایستگاه وجود دارد (فصل‌ها) و در نهایت به گنبد رصدخانه‌ای می‌رسید که روی ۶ پله بنا شده است. این ۶ پله نماد خلقت آسمان و زمین در شش روز است. 
رصدخانه آلاشت به تلسکوپ MEADE LX200R با آینه‌ای به قطر ۱۴ اینچ مجهز است که یکی از پیشرفته‌ترین تلسکوپ‌های موجود در سایت‌های رصد عمومی ایران به شمار می‌آید. علاوه بر آن، در رصدخانه مرکز همایش و ابزارهای آموزش نجوم نیز برای علاقمندان وجود دارد. ساعات بازدید از این رصدخانه بین ۹ صبح تا ۱۱ شب است و برای هماهنگی باید با مسئولین رصدخانه تماس بگیرید.

۲. رصدخانه خواجه نصیرالدین طوسی

• شماره تماس: 09214127712
• آدرس: تبریز، ارتفاعات کوه بیلیندی

رصدخانه خواجه نصیرالدین طوسی در جنوب شهر تبریز و در کوه بیلیندی واقع شده است و زیرمجموعه دانشگاه تبریز است. این مجموعه یکی از بزرگ‌ترین رصدخانه‌های ایران به شمار می‌آید. این رصدخانه چند تلسکوپ مجزا دارد که در ساختمان‌های گنبدی‌شکل آن قرار گرفته‌اند. تلسکوپ ماکستوف-کاسگرین (Maxthov-Casgrain) و تلسکوپ نیوتنی (Newtony ) دو نمونه از دستگاه‌های موجود در مرکز رصدی خواجه نصیر هستند. مجموعه نجومی خواجه نصیرالدین به امکانات آموزش نجوم برای کودکان هم مجهز است. برای بازدید از این رصدخانه باید هماهنگی انجام دهید و با شماره 09214127712 تماس بگیرید.

۳. رصدخانه دانشگاه کاشان

• آدرس سایت یا پیج اینستاگرام: uko.kashanu.ac.ir 
• شماره تماس: ۰۳۱55723355 و ۰۳۱55723356
• آدرس: نیاسر، جاده معدن

دانشگاه کاشان رصدخانه اختصاصی خود را در جاده معدن شهر نیاسر بنا کرده است. این رصدخانه هم در ارتفاعات شهر نیاسر قرار دارد و هم به تلسکوپ‌ها و تجهیزات رصدی و نجومی مختلف مجهز است. به همین خاطر به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز رصدی کشور شناخته می‌شود که امکان بازدید عمومی را نیز دارد. البته بازدید از این مجموعه برای گروه‌های کم‌تر از ۱۰ نفر امکان‌پذیر است. 

یکی از مهم‌ترین مزیت‌های رصدخانه دانشگاه کاشان این است که به دستگاه‌های عکاسی نجومی هم مجهز است. در این مرکز شما می‌توانید با تلسکوپ عمیق‌ترین بخش‌های کهکشان راه شیری را تماشا کنید، با دوربین‌های دوچشمی قدرتمند ماه و پدیده‌های نجومی مثل شهاب‌باران‌ها را تماشا کنید و با دوربین‌های تصویربرداری، این لحظات لذتبخش را ضبط کنید و برای همیشه به یادگار داشته باشید. برای هماهنگی بازدید از رصدخانه باید با رصدخانه تماس بگیرید.

۴. رصدخانه مهر بوشهر

• آدرس سایت یا پیج اینستاگرام: mehr_observatory
• شماره تماس: ۰۹۳۹۰۰۹۸۵۴۱ 
• آدرس: شهرستان تنگستان، جاده عالیشهر به چغادک، روستای گورک سادات.

این رصدخانه هم از دیگر مراکزی است که به‌دور از آلودگی هوا و نوری شهرها بنا شده است و می‌تواند آسمان شب را با بهترین کیفیت به شما نشان دهد. رصدخانه مهر بوشهر در دهستان دلوار، روستان گورک‌سادات قرار دارد. دلوار یکی از بخش‌های شهرستان تنگستان است. آموزش‌وپرورش بوشهر این مجموعه را بنا کرده است؛ به همین خاطر با نام بزرگ‌ترین سایت رصدی دانش‌آموزی ایران شناخته می‌شود. 
تلسکوپ این مجموعه به اندازه ۳ رصدخانه قبلی قدرتمند نیست، اما امکان تماشای بسیاری از اجرام آسمانی را فراهم می‌کند.  در این مجموعه رویدادهای مختلفی برای آموزش نجوم به کودکان و نوجوانان برگزار می‌شود. برای اطلاع از این رویدادها می‌توانید پیج رصدخانه مهر را در اینستاگرام دنبال کنید. همچنین برای هماهنگی بازدید از رصدخانه باید به صورت تلفنی یا پیامکی با شماره‌ای که در ابتدای همین بخش نوشته شده است، تماس بگیرید.

۵. رصدخانه ملی ایران

• آدرس سایت یا پیج اینستاگرام: ino.org.ir
• شماره تماس: ۰۲۱۲۲۸۱۰۳۴۰
• آدرس: اصفهان، شهر کامو و چوقان، رصدخانه ملی ایران

از نام این سایت نجومی مشخص است که بزرگ‌ترین و مهم‌ترین رصدخانه ایران است. دفتر مرکزی این مجموعه در تهران قرار دارد، اما مرکز رصد آسمان شب در استان اصفهان و شهرستان کاشان قرار دارد. این مجموعه در ارتفاعات کوه گرگش (دومین قله بلند رشته‌ کوه کرکس) واقع شده است. تلسکوپ‌های این مجموعه توسط مهندس‌های ایرانی ساخته شده است. برای بازدید از این سایت رصدی لازم است که فرم ثبت‌نام را از سایت رسمی رصدخانه ملی ایران دریافت کنید و به ایمیل no@ipm.ir بفرستید.

۶. رصدخانه کاسین

• آدرس سایت یا پیج اینستاگرام: kasin_observatory
• شماره تماس: ۰۶۶۳۳۲۰۶۰۶۸
• آدرس: بلوار شریعتی، خیابان امیری، جاده بام خرم‌آباد 

یکی از مرتفع‌ترین رصدخانه‌های ایران و خاورمیانه کاسین نام دارد و بر فراز بام خرم‌آباد واقع شده است. در این رصدخانه هم تلسکوپ و دوربین‌های دوچشمی برای تماشای آسمان وجود دارد و هم آسمان‌نمایی که تصاویر کهکشان را به‌صورت دیجیتال و آنالوگ به بازدیدکننده‌ها نشان می‌دهد. گبند الکترومکانیکی این رصدخانه ۷ متر قطر دارد، با سیستم گوتو هدایت می‌شود، از قابلیت Edge Hd برخوردار است و با استفاده از آن می‌توان ۴ هزار جرم آسمانی را تشخیص داد. 
در رصدخانه کاسین نمایشگاهی از عکس‌های جذاب‌ترین پدیده‌های کیهانی نیز راه‌اندازی شده است. رصدخانه کاسین هرشب پذیرای محققان، منجم‌ها و مردم عادی برای رصد آسمان شب است. البته تلسکوپ خورشیدی مجموعه امکان رصد در روز را هم فراهم می‌کند. مسیر دسترسی آسان به این رصدخانه و فضای اقامتی برای کسانی که می‌خواهند شب را به رصد اجرام آسمانی سپری کنند، از دیگر ویژگی‌های مثبت کاسین است.
رصدخانه کاسین به‌صورت شبانه‌روزی خدمات ارائه می‌دهد و کادری متخصص در زمینه نجوم و مسلط به کار با ابزارهای موجود در رصدخانه دارد. همه این ویژگی‌ها در کنار هم، کاسین را به یکی از بهترین رصدخانه‌های ایران تبدیل کرده است. برای رزرو نوبت رصد در کاسین با شماره ۰۶۶۳۳۲۰۶۰۶۸ تماس بگیرید.

۷. رصدخانه ابوریحان بیرونی

• آدرس سایت یا پیج اینستاگرام: obs.shirazu.ac.ir
• شماره تماس:۰۷۱۳۶۲۶۹۴۲۲
• آدرس: میدان ارم. پردیس دانشگاه شیراز. بلوار دانش. بعد از میدان علوم . اولین فرعی سمت راست. خیابان کهکشان

رصدخانه ابوریحان بیرونی زیرمجموعه دانشگاه شیراز است. در این مجموعه بیش از ۶ تلسکوپ کاسگرین در اندازه‌های مختلف و دو تلسکوپ ۴.۵ و ۸ اینچ انعکاسی نیوتنی دارد. دوربین‌های عکاسی نجومی از دیگر امکانات این رصدخانه هستند. دانشگاه شیراز امکان بازدید عمومی از رصدخانه ابوریحان بیرونی را برای عموم مردم فراهم کرده است. تورهای بازدید از این رصدخانه به‌صورت منظم در طول هفته برگزار می‌شوند. افراد فعال در رصدخانه ابتدا بخش‌های مختلف را به بازدیدکننده‌ها نشان می‌دهند، سپس تلسکوپ‌ها را تنظیم می‌کنند و آن‌ها را برای تماشای آسمان در اختیار بازدیدکننده‌ها قرار می‌دهند. رصدخانه ابوریحان بیرونی فعالیت گسترده‌ای در زمینه فعالیت‌های نجومی در سطح کشور و در سطح بین‌الملل دارد.
رصدخانه ابوریحان بیرونی در پردیس دانشگاه ارم شیراز در خیابان قصر دشت قرار گرفته است. برای بازدید از مجموعه ابوریحان بیرونی باید وارد سایت رصدخانه شوید و روی گزینه «بازدید» کلیک کنید. در این بخش فرم ثبت‌نام را تکمیل کنید و منتظر تماس مسئولین رصدخانه ابوریحان بمانید. آن‌ها برای هماهنگی ساعت و روز بازدید با شما تماس می‌گیرند.

۸. رصدخانه ابن صلاح همدانی

• آدرس سایت یا پیج اینستاگرام: ibnsala
• شماره تماس: ۰۸۱۳۸۲۸۱۰۵۰
• آدرس: میدان فردوسی، خیابان صدف، تپه حاج عنایت.

رصدخانه ابن صلاح همدانی در شهر همدان قرار دارد و یکی از رصدخانه‌های متوسط در ایران به شمار می‌آید. این مرکز دو گنبد آسمان‌نما و دو تلسکوپ ثابت و گردان دارد. البته محقق‌ها و فعالان حوزه نجوم همدان فعالیت‌های بسیاری در همین رصدخانه کوچک دارند و دوره‌های آموزشی مختلف و رویدادهای گوناگون برای رصد آسمان برگزار می‌کنند. این رصدخانه روی تپه حاج عنایت همدان قرار گرفته است. برای هماهنگی رصد آسمان شب در این رصدخانه می‌توانید با شماره ۰۸۱۳۸۲۸۱۰۵۰ تماس بگیرید.

 
۹. رصدخانه فسا

• آدرس: فسا، بلوار اشلو، اشلو 6، امام علی 3، بلوار امام علی، شهیدان اشرافی، پارک نجوم و مرکز علمی فسا

این رصدخانه به همت شهرداری شهر فسا ساخته شده است. این رصدخانه چندان بزرگ نیست اما تجهیزات کافی برای تماشای آسمان شب دارد. رصدخانه فسا به تلسکوپ‌های ۶ريال ۱۰ و ۱۴ اینچ مجهز است. در این رصدخانه رویدادهای آموزشی گوناگونی برگزار می‌شود. جالب است بدانید که تیم استهلال رصدخانه فسا یکی از حرفه‌ای‌ترین تیم‌های فعال در این زمینه هستند و بخاطر دقت بالا در تشخیص، حتی در کشورهای خاورمیانه هم شناخته شده‌اند. تیم استهلال فسا، رکورد باریک‌ترین هلال ماهی که تاکنون بشر دیده است را به نام‌ خود ثبت کرده‌اند.

 
۱۰. رصدخانه موزه شهاب سنگ تهران

• آدرس سایت یا پیج اینستاگرام: www.iran-fun.ir 
• شماره تماس: ۰۲۱۶۶۰۶۴۱۲۵ 
• آدرس: تهران،انتهای خیابان آجودانیه ،خیابان موزه ،موزه حیات وحش داراباد،دفتر معاونت فروش و بازاریابی

رصدخانه و موزه شهاب‌سنگ تهران یک مجموعه تفریحی است که امکانات مختلفی را به علاقمندان به نجوم و کهکشان‌ها ارائه می‌دهد. در موزه شهاب سنگ تهران، شهاب‌ سنگ‌های سقوط کرده در نقاط مختلف دنیا جمع‌آوری شده و نگهداری می‌شوند. اطلاعات این شهاب‌سنگ‌ها در کنار آن‌ها درج شده است و با تماشای این موزه احتمالا اطلاعات تازه و جذابی درباره آسمان و اجرام آسمانی به دست خواهید آورد. 
رصدخانه و موزه شهاب سنگ تهران یک نقطه ضعف هم دارد. در روزهای آلودگی هوای پایتخت، اجرام آسمان به‌خوبی دیده نمی‌شوند و به همین خاطر رصدخانه تعطیل است. این رصدخانه در روزهایی که هوا صاف باشد و خبری از ابر و باران نباشد، از ساعت ۱۰ الی ۱۹ و روزهای تعطیل از ساعت ۱۰ الی ۲۰ پذیرای بازدیدکنندگان است.

سخن پایانی
در این مقاله ۱۰ رصدخانه بزرگ و مهم ایران را معرفی کردیم. همانطور که خواندید، اکثر این مجموعه‌ها در بهترین مناطق استان‌های مختلف ایران واقع‌ شده‌اند؛ جاهایی که هم ارتفاع مناسبی دارد، هم آلودگی هوا و آلودگی نوری در کم‌ترین سطح است. در این فضاهای رویایی می‌توانید برای چند ساعت از زمین فاصله بگیرید و در کهکشان بی‌نظیر راه شیری قدم بزنید، سیاره‌های همسایه را تماشا کنید. علاوه بر این رصدخانه‌ها، کویرهای ایران هم فضای مناسبی برای تماشای آسمان شب هستند و آسمان صاف و بدون آلودگی را در مقابل چشمان شما قرار می‌دهند. در بعضی از اقامتگاه‌های کویری نیز تلسکوپ‌هایی برای رصد آسمان شب قرار دارد؛ این تلسکوپ‌ها به اندازه تجهیزات رصدخانه قوی نیستند، اما لذت تماشای آسمان شب را دوچندان می‌کنند. در موقعیت سایت‌های رصدی و در کویرهای ایران، تماشای آسمان حتی با چشم غیرمسلح هم شما را شگفت‌زده خواهد کرد. اگر تجربه تماشای آسمان با تلسکوپ را دارید یا از بهترین رصدخانه‌های ایران بازدید کرده‌اید، تجربه خود را در بخش کامنت‌ها با ما در میان بگذارید.