۵ دلیل کاهش کاهش فرزندآوری در ایران

Admin Irantop سه‌شنبه ۱۲ فروردین ۱۴۰۴

امروزه در اکثر کشورهای جهان از جمله ایران، کوچک شدن خانواده‌ها و قطع زنجیره فرزندآوری به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های جمعیتی تبدیل شده است. برخلاف دهۀ 60 که تشویق برای فرزندآوری در آن دوره بسیار زیاد بود و شاهد تعداد خانوار و فرزندان متولد شده زیادی در آن دوره هستیم، با گذشت زمان، افزایش آگاهی والدین، تغییرات در نگرش زنان و موضوعات جسمی پیرامون عدم باروری موفق و شرایط فرهنگی و اقتصادی جامعه، میل افراد به بچه‌دار شدن به طرز چشمگیری کاهش پیدا کرده است.

اما اصلی‌ترین دلایلی که باعث کوچک شدن خانواده‌های ایرانی شده است، کدامند؟ چرا بسیاری از خانواده‌ها به تک فرزندی یا حداقل دو فرزندی اکتفا می‌کنند و با گذشت زمان این تعداد کم نیز به عدد صفر نزدیک‌تر می‌شود. ما در این مقاله می‌خواهیم علل کاهش فرزندآوری در خانواده‌های ایرانی را بررسی کرده و 5 دلیل اصلی آن را تشریح کنیم، برای آشنایی بیشتر با این موضوعات، با ما همراه باشید.

5 دلیل کاهش کاهش فرزندآوری در ایران
احتمالاً با شنیدن روند نزولی بچه‌دار شدن در ایران عوامل مختلفی به ذهنتان خطور می¬کند و شاید شمایی که این مقاله را مطالعه می‌کنید، جزء افرادی باشید که برای بدنیا نیاوردن بچه در ایران؛ دلایل مختص به خود را دارید. اگر بخواهیم چند تا از این دلایل را معرفی کنیم، می‌توانیم آن‌ها را در سه مقوله اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی دسته¬بندی کنیم.

فرزندآوری در جمعیت‌شناسی نقش مهمی به‌شمار می‌رود و اگر تولید مثل کاهش پیدا کند، جمعیت ایران در بلندمدت رو به پیری می¬گذارد. برخی کشورهایی که این اتفاق‌ برایشان رخ داده تصمیمات مختلفی را اتخاذ کرده اند. تعدادی از آن‌ها به ازای تولد هر بچه مبلغ مشخصی را به‌عنوان کمک به‌خانواده پرداخت می‌کنند و تسهیلات مالی مختلفی را ارائه می‌دهند. در ایران نیز چنین طرح‌هایی در سال‌های اخیر اجرا شده اند که هرچند ناموفق، اما قدمی برای افزایش تولید مثل بوده است. اما از جمله مهم‌ترین دلایل کاهش تولید مثل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

1. مشکل تأمین معیشت زندگی، عامل گرایش به عدم فرزندآوری
یکی از بزرگترین مشکلات در فرزندآوری را می‌توان تصور خانواده‌ها‌ از عدم توانمندی برای تأمین معیشت، امکانات رفاهی و اقلام تربیتی – فرهنگی فرزندان نام برد. بسیاری خانواده‌ها با شرایط اقتصادی نابسامان اقتصادی، توان تأمین نیازهای اولیه خود را ندارند، به‌همین دلیل با بازگویی مسائلی مانند «اگر بچه‌ای به این دنیا بیاورم و نتوانم نیازهای او را تأمین کنم، در قبال مشکلات پیش آمده مالی، روانی و .... او مسئول خواهم بود؛ به‌همین دلیل نیامدن او به این دنیا بهتر است» دلایل متعددی را برای تولیدمثل کم مطرح می‌کنند. به عبارت دیگر مشکلات اقتصادی، یکی از مهم‌ترین علل بچه‌دار نشدن خانوار ایرانی در طی سال‌های اخیر به شمار می¬رود.

2. افزایش سطح تحصیلات و اشتغال زنان
افزایش سطح تحصیلات علی‌الخصوص سطح آگاهی زنان تأثیر بسزایی در فرزندآوری دارد. بانوانی که به اشتغال می‌پردازند، دو حالت برای آن‌ها به وجود خواهد آمد. حالت اول زمانی است که در صورت تحصیل و اشتغال خانم، سن ازدواج او افزایش پیدا کرده و همین امر یکی از دلایل ناتوانی در باروری خواهد بود.

از سوی دیگر بانوانی که ازدواج کرده‌اند، با سرگرم شدن در فضای کار فرصت کمی را برای نگهداری فرزند و صرف زمان برای او خواهند داشت. در نتیجه با هدف رسیدن به اهداف و تأمین نیاز‌های مالی در جهت فراهم آوری امکانات و شرایط مناسب برای بچه‌دار شدن، با داشتن یک فرزند تصمیم می‌گیرند یک زندگی عالی برای او بسازند. امروزه تک فرزندی و در بهترین حالت دو فرزندی به یکی از باورهای جامعه تبدیل شده است، به طوری که در صورت وجود بیشتر از 2 فرزند تعجب دیگران به چشم می‌خورد.

3. نگرانی از آینده شغلی فرزند
بسیاری از خانواده‌ها دورنمای مناسب شغلی را براساس تجربه ناخوشایندشان برای فرندان خود تصور نمی‌کنند و ترجیح می‌دهند زمانی که خودشان نتوانسته‌اند مسیر مناسب زندگی یا شغلی را تجربه کنند، این حس ناخوشایند را برای فرزند یا فرزندان دیگر که دوست دارند داشته باشند ایجاد کنند. از سوی دیگر بسیاری خانواده‌ها با توجه به تصورات ذهنی، برای فرزندان شغل‌های متفاوتی را در نظر می‌گیرند و زمانی که امکان تحقق آن را بسیار پایین می‌بینند، برای به دنیا آوردن فرزند نیز مأیوس می‌شوند. این موضوع در امید به بارداری بسیار تأثیرگذار است.

4. افزایش آمار طلاق
طلاق به عنوان یک آسیب اجتماعی بزرگ تلقی می‌شود که آثار و پیامد های عمیق اقتصادی، اجتماعی، روانی به دنبال دارد. در صورت طلاق والدین، بیشترین آسیب را فرزندان متحمل می‌شود.

علاوه بر پیامدهای ناگوار طلاق، یکی دیگر از آثار کاهش فرزندآوری در خانواده‌ها افزایش آمار طلاق است. آمار طلاق در ایران به خصوص در نواحی شهری روز به روز درحال افزایش است، به صورتی که با از هم پاشیده شدن یک خانواده، شانس تولد حداقل یک فرزند از بین می‌رود. بنابراین، افزایش آمار طلاق عامل بسیار مهمی در بچه‌دار نشدن خانوارهای ایرانی است. در برخی موارد نیز زن و مرد تصمیم به طلاق عاطفی می‌گیرند که در این صورت نیز شانس تولد فرزند، بسیار پایین خواهد بود.

5. عدم آمادگی روحی برای تولد فرزند جدید
با ظهور زندگی مدرنیته، باورهای مردم نیز تغییر کرده است؛ بگونه ای که بسیاری خانواده‌ها برای تولد فرزند جدید، آمادگی و شرایط روحی مناسبی ندارند.

برخی افراد براساس سلیقۀ شخصی¬شان، خود را برای مادر یا پدر شدن مناسب نمی‌دانند. در بسیاری موارد حتی با تولد فرزند اول، خانواده‌ها برای عدم تضعیف روحیات فرزندشان؛ بیشتر سعی می‌کنند شرایط روحی خانواده را در جنبه‌های مختلف و تنها با داشتن یک فرزند در حالت خوبی قرار دهند.

جمع بندی
فرزندآوری در همه‌ی جوامع اهمیت بسزایی دارد و تولد یک فرزند، تولد یک نیروی جوان برای جامعه، یک نیروی کار برای کشور و یک امید برای خانواده‌ها تلقی می¬گردد. اما متأسفانه عوامل مختلفی بر این موضوع اثرگذارند و دلایل مختلفی وجود دارد که خانواده‌ها تصمیم به بچه دار نشدن می‌گیرند. ما در این مقاله 5 عامل مهم در کاهش فرزندآوری در ایران را بررسی کردیم.