۵ جام طلایی در تاریخ ایران

Admin Irantop پنج‌شنبه ۰۱ آذر ۱۴۰۳

جام‌هایی که از دوره‌های تاریخی مختلف ایران به جا مانده‌اند، اطلاعات زیادی در خصوص گذشته کشور به ما می‌دهند. این جام‌ها برخی به تازگی و برخی در سال‌های دور کشف شده اند و اکنون در موزه‌ها نگه داری می شوند.
در ادامه با ما همراه باشید تا به ۵ جام طلایی در تاریخ ایران اشاره کنیم و اطلاعاتی را در این خصوص به شما ارایه کنیم.

جام حسنلو
در سال ۱۳۳۶ هنگامی که رابرت اچ دایسون در تپه حسنلو نقده در حال کاوش بود، جامی طلایی زیر اسکلت مردی کشف کرد که بعدها به عنوان یکی از آثار باستانی برجسته ایران از آن نام برده شد. آن جام، جام حسنلو نامیده شد.
پس از تحقیقاتی که بر روی این جام انجام شده، دانشمندان به این مورد پی بردند که این جام به دوره تمدن‌‌های پیش از ماد و ۳۲۰۰ سال پیش برمی‌گردد. این جامِ ۹۵۰ گرمی ۲۱ سانتی متر ارتفاع و همچنین دارای ۲۵ سانتی متر قطر است.
هنگامی که به این جام طلایی دقت کنید، می‌بینید که بر روی این جام خدایان سه گانه (خدای آب، خدای خورشید و خدای زمین) حکاکی شده است. همچنین می‌توانید پهلوانی در حال مبارزه با هیولا را ببینید که دانشمندان این صحنه را، نبرد کاوه آهنگر با ضحاک می‌دانند.

از طرفی در این جام پرنده ای وجود دارد که نقش بدن انسان بر پشت پرنده است. در قسمت دیگری از این جام الهه ای ایستاده بر روی دو قوچ هم قابل مشاهده است. سازمان میراث فرهنگی در سال ۱۳۷۷ از این جام برای نخستین بار رونمایی کرد.
این جام اکنون در موزه ایران باستان نگه داشته می‌شود. هنگامی که رابرت اچ دایسون جام حسنلو را در زیر اسکلت پیدا کرد، جام کج و شکلی ضربه دیده داشت. دانشمندان و کارشناسان با تحقیقاتی که انجام دادند، این فرضیه را مطرح کردند که آن مرد در حال فرار از سپاه مهاجمان، مُرده است و این جام به خاطر فشار زیاد ضربه در زیر بدن آن مرد، شکل اولیه خود را از دست داده است.

جام مارلیک
قدمت جام مارلیک به اوایل هزاره اول و اواخر هزاره دوم پیش از میلاد برمی‌گردد. باستان شناسان این جامِ طلایی و ارزشمند را در حین کاوش در گورستان مارلیک پیدا کرده اند. از مشخصات ظاهری آن می‌توان به ارتفاع ۶/۱۸ سانتی متری آن اشاره کرد.
همچنین بر روی این جام نقش‌های حکاکی شده‌یِ برجسته‌ای به شکل گاوهای بالدار نقش بسته است. به این صورت که جفت پاهای هر گاو به صورت قرینه در حال رفتن به بالا از درختی همچون درخت نخل است. از دیگر مشخصات ظاهری این جام که می‌توان به آن اشاره کرد، لبه جام بوده که با نوار مفتولی نازکی تزیین شده است.

همچنین در پایین جام، جایی که اتصال کف به جام انجام می‌شود؛ شاهد برآمدگی زاویه داری هستیم. در سال های ۱۳۴۱ هجری شمسی تا سال ۱۳۵۸ نقشه جام های مارلیک بر روی اسکناس‌های ۵۰۰ ریالی چاپ می‌شد. در هزاره اول پیش از میلاد و در دوره آهن در ایران، نقش حیوانات به همراه درخت بر روی جام‌ها بسیار رواج داشته است. از همین رو دانشمندان و باستان شناسان سن این جام را به این دوره تخمین زده اند.

تکوک زرین
تکوک زرین، جامی طلایی و زیبا و در واقع یکی از شاهکارهای هنر فلزکاری زمان هخامنشی است. از مشخصات ظاهری آن می‌توان به طول ۲۳ سانتی متری و وزن ۱۸۷۵ گرمی آن اشاره کرد. تکوک زرین مجسمه‌ی شیر بالداری چسبیده به جامی بلند را نشان می‌دهد.
از مشخصات ظاهری این جام می‌توان به خطوط افقی شیاردار روی بدنه جام اشاره کرد. همچنین در لبه جام، گل هایی وجود دارد. این گل‌ها که در بیشتر نقش‌های هخامنشی وجود داشته، گلهای نیلوفر آبی است. از مشخصات مجسمه چسبیده به جام می‌توان به به بال‌های شیر اشاره کرد.

گفتنی است که کنار گوش شیر بالا آمده است. خود شیر هم همانند شیرهای نقش برجسته بر روی تخت جمشید می باشد. این تکوک به دلیل قدمت، زیبایی و ظرافت ساختاری اش به عنوان یکی از بهترین شاهکارهای تاریخ ایران شناخته شده و هم اکنون در موزه ملی ایران در تهران نگهداری می‌شود.
این جام به غیر از تکوک زرین، تکوک ریتون طلایی هم نامیده می‌شود، زیرا این واژه در لغت نامه دهخدا با کلمه تکوک ریتون، هم معنی می‌باشد. در لغت نامه دهخدا، تکوک چیزی است که به صورت مرغ ماهی یا گاو است و با آن شراب می‌نوشند.

جام کلاردشت
جام کلاردشت یا جام طلایی دو شیر یکی دیگر از جام‌های ارزشمند ایران است. این جام در استان مازندران و در شهر کلاردشت کشف شد. طبق تحقیقات باستان شناسان این جام به دوره‌هایی بین ۶۰۰ تا ۱۰۰۰ ساله پیش از میلاد تخمین زده شده است.

از مشخصات ظاهری آن به بلندی و ارتفاع ۱۰ سانتی متری این جام می توان اشاره کرد. همچنین بر روی آن یک ردیف شیر برجسته به همراه سر آن‌ها که به صورت پرت شده به آن متصل است مشاهده می شود. بر روی گونه‌ها و ران‌ شیرها، گردونه خورشید و چیزی شبیه به گل دیده می‌شود. بالا و پایین جام هم با نقش زنجیره‌ای حکاکی شده است. این جام هم اکنون در موزه ملی ایران باستان نگهداری می‌شود.

جام عمارلو
در ۱۴ کیلومتری رودبار، بر روی تپه‌ای به نام عمارلو، باستان شناسان جامی کشف کردند که نام آن جام را جام عمارلو نامیدند. قدمت این جام را کارشناسان به هزاره اول قبل از میلاد تخمین زده اند.

از مشخصات ظاهری این جام می‌توان به ارتفاع 11.5 سانتی متری آن اشاره کرد. از نقش‎های زیبای روی آن نیز می‌توان به ردیف زیری آن اشاره کرد که انسانی را در حال زانو زدن و همچنین گلدانی به دست نشان می‌دهد. این نقش در این جام ۴ مرتبه تکرار شده و همچین شیری در حال حمله ور شدن به گوزن هم ۴ بار در این جام قابل مشاهده است .

سخن پایانی
در این مقاله پنج جام طلایی تاریخ ایران به همراه مشخصات و اطلاعات ظاهری آنها شرح داده شد و به تاریخچه‌ای که در خصوص این جام‌ها وجود داشت اشاره کردیم. این جام‌ها همگی از نشان‌های تاریخ ایران و سرگذشت تاریخ ما هستند. امیدواریم از این مقاله لذت برده باشید و به بزرگی تمدن کشورمان پی ببرید. شما نیز اگر اطلاعاتی در این خصوص دارید، با ما به اشتراک بگذارید.