آیا میدانید منظور از میراث جهانی یونسکو چیست؟ در پاسخ به این سوال باید بگوییم میراث جهانی یونسکو یک عهدنامه بینالمللی است که هدف آن حفظ آثار تاریخی، فرهنگی و طبیعی جهان است. در واقع میراث جهانی یونسکو مجموعهای از مکانهای فرهنگی یا طبیعی هستند که در سازمان جهانی یونسکو ثبت شده و کشورهای عضو یونسکو میتوانند آثار تاریخی، طبیعی و فرهنگی خود را نامزد ثبت در لیست میراث جهانی کنند. ایران در تاریخ ۲۶ فوریه ۱۹۷۵ به کنوانسیون میراث جهانی یونسکو ملحق شد و به خاطر داشتن تاریخی کهن و تمدن غنی توانست 26 عدد اثر ملی را در این کنوانسیون به ثبت برساند. در این مقاله قصد داریم 5 اثر ملی منحصر به فرد ایرانی که در فهرست یونسکو به ثبت رسیده است را به شما معرفی کنیم. پس اگر از جمله افرادی هستید که به تاریخ کهن ایران علاقه مندید، تا پایان این مقاله همراه ما باشید.
1. نیایشگاه چغازنبیل در خوزستان
اولین اثر ایرانی که در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید، یک نیایشگاه باستانی در استان خوزستان بود. این اثر تاریخی متعلق به دوران ایلامیها میباشد و حدود 1250 سال پیش از میلاد ساخته شده است. این نیایشگاه باستانی از شهر دوراونتاش به جا مانده که در حال حاضر در نزدیکی شهر شوش قرار دارد. نیایشگاه چغازنبیل یک مکان عبادی بسیار با ارزش بوده و امروزه به عنوان یکی از نمونههای اولیه معماری هرمی از اهمیت بالایی برخوردار است. در نمای نیایشگاه چغازنبیل هزاران آجر پخته و کتیبهدار تزیین شده و آجرهای لعابدار، ملات قیر، اندودهای گچی، تزیینات شیشهای و گل میخهای سفالی به کار رفته است. جالب است بدانید این اثر منحصر به فرد به خاطر بیهمتا بودن و شاهدی بر یک سنت فرهنگی و تمدن از میان رفته که مراحل مهمی از تاریخ بشر را نشان میدهد، در سال 1979 میلادی در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.
2. تخت جمشید در مرودشت فارس
تخت جمشید یکی دیگر از آثار تاریخی به جا مانده از گذشتگان است که نام آن در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است. این یادگاری عظیم و باشکوه از حکومت هخامنشیان به جا مانده و در شهرستان مرودشت در شمال استان فارس قرار دارد. در شهر مرودشت مجموعهای از کاخها وجود داشته که به تخت جمشید معروف بودهاند و در دوران حکومت داریوش هخامنشی، خشایارشاه و اردشیر اول بنا شدهاند. این مکان روی یک سکو در کنار کوه رحمت ساخته شده و سنگتراشیهای بسیار زیبایی روی آن صورت گرفته است. این سایت تاریخی به خاطر اینکه نشان دهنده یک شاهکار از نبوغ و خلاقیت انسانی بوده و شاهدی بر یک سنت فرهنگی و تمدن از میان رفته است، دارای اهمیت جهانی میباشد و در سال ۱۹۷۹ میلادی در فهرست یونسکو به ثبت جهانی رسید.
3. میدان نقش جهان در اصفهان نصف جهان
میدان نقش جهان اثر ارزشمند بعدی است که به ثبت جهانی رسیده و یکی از آثار تاریخی منحصر به فرد ایران میباشد. این میدان با طراحی جذابش که به شکل مستطیل میباشد در میان شهر زیبای اصفهان جا خوش کرده است. نکته جالب میدان نقش جهان اصفهان این است که به وسیله بناهایی از دوره صفوی مانند عمارت عالی قاپو، مسجد امام، مسجد شیخ لطف الله و سردر قیصریه محصور شده است. میدان نقش جهان متعلق به دوران حکومت شاه عباس صفوی میباشد. این شاهکار فرهنگی به دلیل اینکه نشان دهنده یک شاهکار از نبوغ و خلاقیت انسانی بوده و نمونه برجستهای از تعامل بین انسان و محیط زیست میباشد و همچنین نمایندهای از یک فرهنگ است که با رویدادها یا سنتهای زندگی، افکار و عقاید آن فرهنگ ارتباط مستقیم دارد، در سال ۱۹۷۹ به ثبت جهانی رسید.
4. سنگ نوشته بیستون کرمانشاه
جالب است بدانید بزرگترین سنگ نوشته جهان، اولین متن شناخته شده ایرانی از دوره هخامنشیان است که در سی کیلومتری شهر کرمانشاه، بر دامنه کوه بیستون قرار دارد. محوطه تاریخی و فرهنگی بیستون یک سایت تاریخی و باستانشناسی است که مربوط به دورههای گوناگونی از تاریخ پیش از اسلام و پس از اسلام میشود. این سایت تاریخی در دامنه کوه بیستون در شهر بیستون و در مسیر جاده قدیمی کرمانشاه – همدان قرار گرفته است. سنگنبشته بیستون یکی از مشهورترین سندهای تاریخ جهان و مهمترین متن تاریخی در زمان هخامنشیان است. متنی که در این شاهکار تاریخی نوشته شده، شرح پیروزی داریوش اول بر گوماته مغ و به بند کشیدن یاغیان میباشد. از آنجا که این اثر ارزشمند نشان دهنده تبادل ارزشهای بشری در یک بازه زمانی در یک منطقه بوده و شاهدی بر یک سنت فرهنگی و تمدن از میان رفته میباشد، در سال ۲۰۰۶ میلادی به ثبت فهرست جهانی یونسکو رسید.
5. سازههای آبی شوشتر در خوزستان
شوشتر یکی از شهرهای جنوبی ایران در استان خوزستان است که در سال 2009 میلادی توانست یکی از آثار تاریخی منحصر به فرد خود را در فهرست یونسکو ثبت کند. این اثر تاریخی که به سازههای آبی شوشتر معروف است به دوران ساسانیان تعلق دارد. در زمانهای قدیم از سازههای آبی شوشتر برای بهرهمندی از نیروی آب بهعنوان محرک آسیابهای صنعتی استفاده میشده است. در این مجموعه بزرگ میتوانید آثاری همچون ساختمان آسیابها، آبشارها، کانالها، تونلهای عظیم هدایت آب و سیکا که محلی برای استراحت و تفریح است، را مشاهده کنید. از آنجا که سازههای آبی شوشتر نشان دهنده یک شاهکار از نبوغ و خلاقیت انسانی است و نمونه برجستهای از تعامل بین انسان و محیط زیست است در سال 2009 در فهرست جهانی یونسکو به ثبت رسید.
جمع بندی
آثار تاریخی، فرهنگی و طبیعی هر کشور، به همه انسانهای زمین تعلق دارد و حفاظت از آنها برای انتقال به نسلهای آینده ضروری است. به همین خاطر سازمان جهانی یونسکو به این زمینه ورود کرد و همه کشورها میتوانند با عضویت در عهدنامه این سازمان، آثار خود را برای ثبت در فهرست میراث جهانی نامزد کنند و اگر معیارهای لازم را داشته باشند به ثبت در این فهرست خواهند رسید. درحال حاضر ایتالیا با 58 اثر ثبت شده در میراث جهانی یونسکو، رتبه اول را داراست. تعداد آثار ایران در لیست میراث جهانی یونسکو تا سال 2021، 26 مورد میباشد.