چند هزار سال از عمر تاریخ و فرهنگ ایرانی می گذرد و بسیاری از آداب، آیین ها و اعیاد ایرانیان باستان هنوز جذابیت های خود را دارند. جشن های ایرانی علاوه بر جنبه شادمانی، باورهای کهن و عمیق انسانی و اخلاقی را نیز با خود از میان هزاره ها گذر داده و به روزگار ما رسانده اند. در فصل زیبای بهار، جشنهای کهنی در گاهنامه ایرانی ثبت شده است که شاید خیلی از ما چیز زیادی درباره آنها ندانیم. در این مقاله به بررسی 5 جشن باستانی ایرانی در فصل بهار میپردازیم تا کمی بیشتر درباره جشن های بهاره ایرانیان باستان بدانیم.

1. روز مقدس ساقه های ریواس
بر اساس اطلاعاتی موجود، ایرانیان باستان بر این باور بوده اند که ششم فروردین روز مقدسی است که در آن دو ساقه ریواس روییده اند و بر اساس همین باور، نخستین انسان از این دو ساقه ریواس متولد شده است. این باور در حقیقت گونه ای دیگر از روایت ایرانی مشی و مشیانه است که نخستین جفت انسان ها بوده و بعدها نخستین زوج را هم به وجود آورده اند. باورهای ایرانی، خاستگاه انسان را در گیاهان می داند و این خاستگاه گیاهی هم به شاخه ریواس مربوط است که شاید همان گیاهی باشد که امروز از آن با عنوان مهر گیاه یاد می کنند. مهر گیاه گیاهی است با ساقه ای شبیه دو هویج به هم چسبیده که شباهت زیادی به اندام انسانی دارد و گویا به خاطر همین شباهت است که آن را خاستگاه انسان دانسته اند. اما ششم فروردین تنها روز ساقه های ریواس نیست و اتفاقات بزرگی مانند غلبه فریدون و کاوه بر ضحاک و تیراندازی حماسی آرش هم در این روز ثبت شده است. در آثار سده های میانه هم آمده که در روز ششم فروردین، مردم به هم پیام شادباش می دادند یا نوشته شادباش می نوشتند (چیزی شبیه کارت تبریک هایی که امروزه ما برای یکدیگر می نویسیم). 

2. جشن اولین شنبه و چهارشنبه سال
جشن نخستین شنبه سال و نخستین چهارشنبه سال، دو جشن بهاری دیگری هستند که تقریباً در حال فراموشی هستند. البته خوشبختانه این جشن ها هنوز هم در بعضی نواحی جنوب خراسان و چهار محال و بختیاری برگزار می شوند. مراسم این اعیاد تقریباً شبیه سیزده به در است و مردم برای جشن گرفتن این روز خاص به صحرا می روند و شادی می کنند.

3. جشن سروشگان
هفدهم فروردین ماه هر سال هم اجداد ایرانی ما جشنی به نام سروشگان را برگزار می کردند. این جشن را ایرانیان در ستایش ایزدی به نام سروش برگزار می کرده اند. ظاهرا سروش یکی از صورت های فلکی پیرا قطبی بوده است. این صورت فلکی یکی از هشت صورت فلکی تلقی می شده که به صورت دائم در آسمان و در همه فصل های سال دیده می شود و گفته می شود که هیچ گاه طلوع و غروب نمی کند. از طرفی نماد سروش هم خروس سفید است که برای ایرانیان مقدس بوده است. خود سروش هم نماد بیداری و ایزد بیداری است و در برابر بوشاسب دیو خواب قرار می گیرد.

4. جشن اردیبهشتگان
جشن مشهور اردیبهشتگان هم در اردیبهشت ماه برگزار می شده است. در روز سوم اردیبهشت، ایرانیان جشن اردیبهشتگان را برگزار می کردند. اردیبهشتگان جشنی زیبا در ستایش راستی و پاکی بوده است که متاسفانه این جشن هم از جشن هایی است که تقریباً امروزه از بین رفته و دیگر برگزار نمی شود. اشتیاق ایرانیان نسبت به نوروز و نو شدن طبیعت تا حدی بوده است که حتی جشن  اردیبهشت روز را هم برای نوروز برگزار می کرده اند. روز دهم اردیبهشت در نزد ایرانیان باستان جشن چهلم نوروز بوده است و تنها نشانی که تا همین چند سال اخیر از این جشن باقی مانده بود، مراسمی بود که در شیراز در کنار چشمه سعدی به مناسبت این روز برگزار می شد. در این جشن زنان و مردان در ساعاتی جداگانه در چشمه سعدی آبتنی می کردند و بر این باور بودند که در این روز یک ماهی خاصی سر از آب بیرون می آورد و انگشتری زرین را با خود می آورد که نشانه بخت و اقبال است.

5. جشنهای خردادگان و آبپاشونک
اولین جشن آخرین ماه از فصل بهار، خردادگان است که در ششمین روز از ماه خرداد که خرداد روز نام دارد برگزار می شود. خرداد به معنی رسایی و کمال است. در این ماه، خورشید به بالاترین نقطه طلوع خود رسیده و ساعات روشنایی روز به حداکثر می رسد. اما این جشن هم امروز دیگر برگزار نمی شود و حتی نمی دانیم در گذشته به چه شکلی برگزار می شده است. با این وجود، هنوز هم تا پایان بهار جشن دیگری باقی است. آخرین جشن بهار در نزد ایرانیان جشن پایان بهار و آغاز تابستان بوده است که شباهت هایی به جشن شب چله و یلدا دارد. این جشن امروز در بعضی از نواحی ایران مثل استان مرکزی و چهار محال و بختیاری برگزار می شود و به آن جشن آبپاشونک یا اول توبستونی هم گفته می شود. این روز نقطه مقابل انقلاب زمستانی و شب یلدا است که از شکل اولیه آن اطلاعی نیست؛ ولی امروز مردم به صحرا می روند و بازی های گروهی محلی همراه با نمایش های شوخی آمیز را در این روز اجرا می کنند. ایرانیان در این روز برای شادمانی و شوخی به یکدیگر قطراتی آب می پاشند و پایان بهار و آغاز فصلی دیگر از زندگی را جشن می گیرند.

سخن پایانی
در این مقاله 5 جشن باستانی ایرانیان در فصل بهار را به شما معرفی کردیم. تاریخ نشان می دهد که ایرانیان مردمانی شادخو و شادزی بوده اند و از هر فرصتی برای برپایی جشنهای مختلف استفاده می کردند. جشن های بهاره که با نو شدن سال و طبیعت همراه بوده، از ابتدا جایگاه ویژه ای نزد ایرانیان داشته است. هر چند که آیین های ایرانی در گذر زمان دچار دگرگونی بسیار شده اند و به همین دلیل شکل نخستین آنها از دست رفته است، اما امید است که با تلاش و تحقیق بیشتر، این رسوم و آیینهای باستانی بار دیگر احیاء شوند.
قطعا نظرات شما در نوشتن مقالات بعدی به ما کمک خواهد کرد، پس با ما همراه باشید.