۵ هنرمند برجسته موسیقی نواحی ایران

Admin Irantop سه‌شنبه ۰۹ بهمن ۱۴۰۳

موسیقی نواحی یا فولکلور به موسیقی یک منطقه خاص می گویند. نمونه ای از فرهنگ هر قوم را می توان در موسیقی محلی آن قوم جستجو کرد. آداب و رسوم مردم به طور مستقیم بر موسیقی تاثیر می گذارد و موسیقی نیز تاثیر خود را بر روحیات و احوال مردم میگذارد. اکثر اقوام ایرانی موسیقی خاص خود را دارند و این موسیقی که با ترانه ها و نغمه های خاص خود ساخته می شود، همواره بیانگر نگرش این مردمان و نوع زندگی و مسائل مربوط به آنها بوده است.

موسیقی نواحی خراسان، مازندران، کردستان، لرستان و سیستان و بلوچستان توسط موسیقی دان های برجسته ای مطرح شده اند. در این مقاله قصد داریم پنج هنرمند برجسته موسیقی نواحی ایران را معرفی کنیم.

1. موسیقی نواحی مازندران - ابوالحسن خوشرو
ابوالحسن خوشرو ۱۴ دی سال ۱۳۲۵ در روستای سیاهرودکلا از توابع شهرستان قائم‌شهر زاده شد. پدرش «ابوطالب» نوازندهٔ نی و خواننده بود. وی از کودکی به نواختن ساز لَلِوا روی آورد و از هنرستان موسیقی تهران فارغ‌التحصیل شد.

نخستین مجموعهٔ موسیقی ابوالحسن خوشرو «هژبر سِلطون» نام داشت. وی در اجرای لیلی جان‌ها و آوازهای مازندرانی، تلفیقی از شیوه‌های استادان قدیم و نیز سبک و لحن شخصی خود را ارائه می‌کرد و این ویژگی، او را از دیگران متمایز می‌نمود. تأثیر آثار و فعالیت‌های هنری وی بر موسیقی مازندران بسیار قابل توجه بوده‌است. از ابوالحسن خوشرو به عنوان «نمادِ موسیقی مازندران» یاد شده‌ است. برای مردم مازندران بی‌تردید خوشرو نامی پایدار و تمام‌نشدنی در عرصه موسیقی این دیار سبز است.

2. موسیقی نواحی لرستان - شاه‌میرزا مرادی
محمد مرادی در سال ۱۳۰۷ در روستای باباخانی از توابع شهرستان دورود در استان لرستان به دنیا آمد. وی از سن ده سالگی نواختن تمبک را در کنار عمویش محمد علی مرادی که نوازنده کمانچه بود آغاز کرد. در حین آموختن ضرب شروع به یادگیری کمانچه کرد و نواختن کمانچه را نیز از عموی خود فرا گرفت. در سن پانزده سالگی آموختن سرنا را نزد پدرش شروع کرد.

وی در ادامه حیات هنری خویش به صورت تخصصی سرنا نوازی را ادامه داد. او علاوه بر حضور در جشنواره‌های داخلی و کسب عناوین مختلف، سال ۱۳۷۰ در جشنواره موسیقی آوینیون در فرانسه حضور یافت و مقام اول سازهای بادی جهان را از آن خود کرد که در ادامه او را «مروارید اقیانوس» لقب دادند. شاه میرزا دو سال بعد نیز در جشنواره سازهای دو زبانه، عنوان بهترین نوازنده سازهای بادی را به خود اختصاص داد.
نوای سرنای شاه میرزا مرادی تنها صدای موسیقی خاص این ساز نیست که وابسته به دم و بازدمی بوده و از نفس نوازنده خود خالی و تهی باشد. سرنا، اوج هنر موسیقی مردمان دیار لرستان است و شاه میرزا سراینده همه غم ها، شادی ها و افسانه هایی است که در فرهنگ لرزبانان این مرز و بوم جاری است. شاید به نوعی بتوان شاه میرزا مرادی را از معدود نوابغی دانست که گنجینه ای فاخر از نوای سرنا را با خود به دل خاک برد تا هیچ کس نتواند راز آواهای منحصر به فرد او را کشف کند.

3. موسیقی نواحی کردستان - حسن زیرک
حسن زیرک زادهٔ ۸ آذر ۱۳۰۰ خوانندهٔ برجسته ترانه‌های کردی ایرانی بود. وی در محلهٔ قلعهٔ سردار شهر بوکان، آذربایجان غربی به دنیا آمده‌است. حسن در همان کودکی، پدرش را از دست داد و بیشتر زندگی را در رنج و مشکل گذراند.
زیرک در زمانی که تنها ۷، ۸ ساله بود، علاقهٔ بسیاری به ترانه و خوانندگی داشت. در آن دوران، اشخاص خوش‌صدایی در بوکان به صورت کوچه و بازاری مشغول به آواز خواندن در محافل و مراسم‌های مختلف بودند. حسن زیرک سواد خواندن و نوشتن هم نداشت اما موسیقی و شعر را به‌صورت الهامی و حفظ‌شده می‌خواند و واقعاً از افراد استثنایی و از نوابغ موسیقی کردی بود.

وی از حافظه‌ای بسیار قوی در حفظ شعر و آهنگ و مقام‌های کردی برخوردار بود و ماندگارترین و زیباترین نغمات کردی را خلق کرد، و اینک نه‌تنها در ایران، بلکه حتی در میان کردهای عراق، سوئد، و سایر نقاط جهان، آثار و نام و یاد او از مقام و منزلت والایی برخوردار است. زیرک بخشی از هویت فرهنگی کُرد محسوب می‌شود و بخش عظیمی از آهنگ‌هایش ماحصل جمع‌آوری و ضبط آوازهای سنتی مردم کُرد است که توانسته آن‌ها را از گرد باد فراموشی زمان برهاند.

4. موسیقی نواحی سیستان و بلوچستان - دین محمد زنگشاهی
دین محمد زنگشاهی (زمک زهی) یکی از معتبرترین نوازنده‌های قیچک (سرود) و موسیقدانان مطرح منطقه ی سرحد بلوچستان، و فرزند موسی زنگشاهی از موسیقیدانان باسابقه ی بلوچ است. او یکی از منابع موسیقایی منطقه سرحد و از معدود هنرمندان موسیقی اقوام ایران است که با پیگیری و تلاشش توانست در حوزه موسیقی بلوچستان کتاب تألیف کند و بخش‌هایی از کارگان موسیقی خودش و اشعار مرتبط با صوت‌ها و ترانه‌های بلوچی را ثبت و ضبط کند.

این نوازنده ، خواننده و آهنگساز سرشناس موسیقی بلوچی در بیش از ۲۰ کشور جهان و ۱۵ جشنواره بین‌المللی اجرا کرده و بیش از صدها قطعه موسیقی بلوچی از استاد دین‌محمد زمک‌زهی وجود دارد. او علاوه بر خواندن، سازهای قیچک و رباب را استادانه و با شیوه‌ای خاص می‌نواخت.

5. موسیقی نواحی خراسان - عثمان محمدپرست
عثمان محمدپرست معروف به عثمان خوافی از استادان دوتار نوازی خراسان بود که در سال ۱۳۰۷ در شهر خواف از توابع خراسان رضوی زاده شد. او از سن ۱۰ سالگی با دوتار مأنوس بوده‌است. عثمان مبدع سبک سازی و آوازی خویش است و این موضوع باعث شده به شیوه منحصر به فردی در نوازندگی دوتار و خوانندگی برسد.

او یکی از شاخص‌ترین اساتید موسیقی مقامی خراسان است و در هنرش همتایی ندارد. عثمان از درخشان‌ترین خنیاگران موسیقی مقامی خراسان است.

نتیجه گیری
موسیقی نواحی یا همان موسیقی اصیل ایران از دیرباز مورد توجه بوده و هست و در واقع ریشه در تاریخ موسیقی ایران دارد. آنچه امروز شنیده و اجرا می‌شود، همان میراث ماندگاری است که سینه به سینه به نسل جوان منتقل شده است.
در این مقاله به 5 سبک از موسیقی نواحی ایران و 5 استاد موسیقی اشاره گردید. هر یک از آنان دارای ویژگی های منحصر به فردی هستند و بررسی ابعاد و ویژگی های هنری و شخصیتی آنان برای هر کسی حائز اهمیت است.