۵ مسجد باشکوه ایران؛ ترکیب هنر معماری ایرانی و عمارت‌های اسلامی

Admin Irantop پنج‌شنبه ۱۱ بهمن ۱۴۰۳

معماری ایران یکی از مهم‌ترین شگفتی‌های گردشگری این کشور است. بخش مهمی از ساختمان‌های تاریخی ایران، بعد از ظهور اسلام ساخته شده اند. با ظهور اسلام، معماران در شیوه کار خود تغییراتی ایجاد کردند و با همکاری هنرمندان رشته‌های دیگر، هنری با نام معماری اسلیمی را رواج دادند. بسیاری از معماران ایرانی،‌ مسلمان بودند و به همین دلیل تمام هنر خود را در ساخت مساجد و مقبره‌های مذهبی کشور به کار بستند. به هرکدام از شهرهای ایران که سفر کنید، احتمالاً یک یا چند مسجد بی‌نظیر می‌بینید که به عنوان شاهکار معماری و نماد شهر شناخته می‌شوند.
در این مقاله ۵ مسجد باشکوه ایران را معرفی می‌کنیم. با وجود اینکه این مسجدها قسمت‌های مشابهی دارند، اما اگر از هرکدام چند بار بازدید کنید، باز هم برایتان تکراری نخواهند بود. معماران ایرانی به خوبی می‌دانستند چطور عمارت‌های مشابهی بسازند که در هرکدام هنری متفاوتی بکار رفته باشد.

1. مسجد نصیر الملک شیراز
وجود شیشه‌های رنگی در پنجره، جذابیت هر عمارتی را چند برابر می‌کند. مسجد نصیر الملک یکی از جذاب‌ترین عمارت‌های شیراز است که بخاطر پنجره‌های رنگارنگ و دیوارهایی که با سنگ‌هایی در طیف صورتی ساخته شده، به «مسجد صورتی» هم شهرت دارد.

اگر در طول روز به مسجد نصیر الملک بروید، به محض ورود به عمارت، در شگفتی های آن غرق خواهید شد؛ زیرا نور از شیشه‌های رنگی پنجره عبور می کند و با شادترین و گرم‌ترین رنگ‌ها روی فرش‌های خوش نقش و نگار مسجد پخش می شود. در بالای سرتان هم طاق‌های گنبدی شکل کوچکی می‌بینید که پر از نقش و نگارهای ظریف و بی‌نظیر هستند. در این مسجد،‌ آنقدر زیبایی در مقابلتان قرار دارد که نمی‌توانید تصمیم بگیرید کدام را تماشا کنید و دلتان نمی‌خواهد از هیچکدام غافل شوید!

2. مسجد شاه اصفهان
مسجد شاه اصفهان، بخاطر شاه عباس صفوی، به این نام شناخته می‌شود. البته بعد از انقلاب اسلامی، این عمارت با نام مسجد امام شناخته می شود. این نام بعد از چند سال دوباره تغییر کرد و اکنون هم «مسجد نقش جهان» نام گرفته است. جالب است بدانید که نقش جهان نام منطقه‌ای بود که قبل از دوره صفویه، در مکان کنونی میدان شاه اصفهان قرار داشت.
بعد از ورود به مسجد نقش جهان، اولین چیزی که توجه شما را جلب می‌کند، کاشی‌ کاری آبی رنگ دیوارهاست. تا زمانی که مسجد شاه را ندیده باشید، ممکن است تصور کنید که اگر تمام دیوارهای یک سازه فقط طیف رنگی آبی تیره داشته باشد، خسته‌کننده خواهد بود. اما بعد از بازدید از این مسجد متوجه می‌شوید آبی چه هارمونی بی‌نظیری خلق می‌کند و تا چه اندازه می‌تواند باشکوه باشد.

ورودی مسجد نقش جهان، طاق بلندی است که قسمت بالایی آن به هنر مقرنس‌کاری مزین شده است. وقتی از ورودی عبور می‌کنید و در زیر گنبد مسجد قرار می‌گیرید، معماری بی‌نظیر ایرانی، بیش از پیش در نظرتان جلوه‌گر خواهد شد. جذابیت مسجد زمانی بیشتر می‌شود که زیر گنبد بلند ۵۲ متری آن بایستید و کمی بلند صحبت کنید، بخاطر فرم گنبدی سقف و ارتفاع زیاد آن، صدایتان در فضا طنین انداز می‌شود و حس جالبی را تجربه خواهید کرد.

3. مسجد جامع یزد
مسجد جامع کبیر یزد یکی از ۵ مسجد باشکوه ایران است که عظمت آن از همان زمانی که از کنار برج ساعت وارد خیابان سنگ‌فرش شده منتهی به مسجد می‌شوید، شما را مهبوت شکوه و عظمت خود خواهد کرد. این مسجد دو مناره بلند دارد که از دور دست هم توجه گردشگران را به خود جلب می‌کنند. در این مسجد مانند سایر مساجد ایرانی، یک گنبد در میان دو مناره قرار گرفته و محل برگزاری نماز را مشخص می‌کند.

زیبایی‌های داخل مسجد جامع یزد هم کم از نمای بیرونی آن ندارد. قسمت‌های مختلف این مسجد آجرکاری شده‌اند و در کنار آن کاشی‌کاری‌های فیروزه‌ای، رنگ دیوارها هم توجهتان را جلب می‌کند. در میانه حیاط یک حوض بزرگ قرار گرفته که از دیگر ویژگی‌های مشترک بین اکثر مسجدهای قدیمی ایرانی است. این حوض‌ها برای زیبایی مساجد ساخته می‌شدند اما در گذشته، بازاریان و مردمی که می‌خواستند سریع به نماز برسند، در کنار حوض وضو می‌گرفتند. کم‌کم این حوض‌ها به عنوان وضوخانه برای آقایان در نظر گرفته شدند.

4. مسجد آقا بزرگ کاشان
کاشان یکی از قدیمی‌ترین شهرهای ایران است که جاذبه‌های تاریخی بسیاری دارد. یکی از زیباترین عمارت‌های این شهر کوچک، مسجد آقابزرگ است. عمارت آقابزرگ هم به عنوان مسجد مورد استفاده قرار می‌گرفته و هم مکانی برای درس خواندن طلبه‌ها بوده است. به همین دلیل این مسجد در دو طبقه ساخته شده و اطراف حیاط پر از حجره‌های کوچک است. طلبه‌ها در گذشته در این حجره‌ها زندگی می‌کردند.

حیاط مسجد آقابزرگ آنقدر جذاب است که به سختی می‌توان از آن دل کَند و به داخل عمارت رفت! وسط حیاط یک حوض بزرگ پر آب قرار گرفته و در چهار طرف آن چند درختچه کوچک کاشته شده اند. معماری حیاط و مسجد به گونه‌ای طراحی شده که در زمستان پناهی برای بادهای سوزناک باشد و در تابستان هم سرپناه تابش مستقیم نور خورشید خواهد وبد. قسمت داخلی مسجد آقابزرگ حاصل همکاری بی نظیر معماران با سایر هنرمندان است. در هر گوشه از این مسجد، جاذبه‌ای وجود دارد که توجهتان را جلب کند. فضای این مسجد آنقدر ساده و صمیمی است که بعد از بازدید آرزو می‌کنید که کاش این عمارت، یک اقامتگاه بود و می‌توانستید یک شب را در حجره‌های کوچک کنار حیاط آن سپری کنید!

5. مسجد وکیل
مسجد، بازار و حمام وکیل از مشهورترین جاذبه‌های تاریخی شیراز هستند که در دوره زندیه ساخته شده‌اند. احتمالا می‌دانید که کریم خان زند، به «وکیل الرعایا» شهرت داشته است. به همین دلیل این سه جاذبه تاریخی، «وکیل» نام گرفته‌اند.

مانند مسجد نصیرالملک، مسجد وکیل شیراز هم پر از نقش و رنگ و زیبایی است. شیشه‌ پنجره‌ها و چهاردری‌های این مسجد هم همان شیشه‌های رنگی جذاب است که نور را به زیباترین شکل به داخل عمارت هدایت می‌کند. در شبستان مسجد ۴۸ ستون قرار دارد که پایه‌های سقف خوش نقش و نگار آن را تشکیل داده‌اند. کاشی کاری و آجرکاری‌های سقف آنقدر زیباست که دلتان می‌خواهد روی زمین دراز بکشید، دست‌هایتان را زیر سرتان بگذارید و دقایقی را به تماشای سقف بگذرانید.

مساجد باشکوه ایران نشان حضور بهترین معماران در این سرزمین هستند
در گذشته پادشاهان هر کشوری، برای نشان دادن قدرتشان، عمارت‌های مختلفی را می‌ساختند. پادشاهان ایرانی بعد از سلسله ساسانی هم به دلیل گرایش اسلام، دستور ساخت مساجد باشکوهی را صادر می‌کردند. به همین دلیل است که اکنون ایران پر است از مقبره‌ها و مسجدهای تاریخی و باشکوهی که هرکدام از آن‌ها حاصل تلاش بهترین هنرمندان زمان خودشان هستند.
همچنین علت شکوه و عظمت مسجدهای ایران این است که هنر به کار رفته در آن‌ها، به معماری محدود نمی‌شود. برای ساخت هرکدام از ۵ مسجدی که در این مقاله نام بردیم، گروهی از حرفه‌ای‌ترین هنرمندان در حوزه‌های مختلف از جمله معماری، خطاطی، نقاشی، نجاری، معرق‌‌ کاری، مقرنس کاری،‌ کاشی‌ کاری و گچ‌بری در کنار هم جمع شدند و برای چندین سال تمام تلاش و هنرشان را برای ساخت این عمارت‌های بی‌نظیر صرف کرده‌اند.
ساختار مسجدها و سایر عمارت‌های تاریخی ایران نشان می‌دهد معماران این سرزمین نه تنها هنرمند بودند،‌ بلکه بر تمام اصول و تکنیک‌های دانش معماری هم تسلط داشتند. آن‌ها خیلی خوب می‌دانستند که چطور عمارتی بسازند که در عین زیبایی و هنر، برای برگزاری نماز جماعت و مراسم مذهبی نیز مناسب باشد.