۵ رسم خوشمزه نوروز باستانی در ایران

Admin Irantop سه‌شنبه ۱۲ فروردین ۱۴۰۴

غذاها و خوراکی‌ها پایه ثابت جشن‌های همه مردم دنیا هستند. جشن‌های ایرانی هم معمولاً خوراکی‌ها و غذاهای مرسومی دارند و مردم با تهیه آن‌ها، ضیافت دورهمی‌هایشان را کامل می‌کنند. مثلا هندوانه و انار، خوراکی‌های شب یلدا هستند یا آش و تنقلات در چارشنبه‌ سوری‌ها سرو می‌شوند. نوروز یکی از مهم‌ترین جشن‌های ایران باستان است که همه ساله گرامی داشته می‌شود و بعضی از رسوم آن خوش طعم و اشتها برانگیز هستند. در این مقاله، مشهورترین خوراکی‌های نوروزی را نام می‌بریم و داستان‌هایی که درباره این خوراکی‌ها وجود دارد را روایت خواهیم کرد.

۱. سبزی پلو و ماهی
جالب است بدانید که شام سال نو هم برای سال شمسی و هم میلادی، یک غذای منحصر به فرد است. مسیحی‌ها معمولاً در شب کریسمس، بوقلمون بریان می‌کنند. ما ایرانی‌ها هم رسم داریم که شب عید، سبزی پلو با ماهی بخوریم.
در گذشته و حتی تا صد سال قبل، برنج به اندازه الان، مرسوم و فراوان نبود. ایرانی‌ها فقط در مناسبت‌های خاص برنج می‌خوردند و برایشان به معنای برکت بود. ماهی هم نماد حیات و زندگی است و به همین دلیل در سفره شام شب عید قرار دارد و سبزی هم نشانه زایش و فراوانی است.
از طرف دیگر اگر با نمادهای ستاره‌شناسی آشنا باشید، می‌دانید که نماد ماه اسفند، حوت یا ماهی است. فلسفه دیگری که برای سبزی پلو با ماهی وجود دارد این است که مردم در شب عید ماهی را می‌خورند تا نشان بدهند زمان حضور حوت در آسمان به پایان رسیده و نوبت قوچ (نماد ماه فروردین) است!

علاوه بر نمادهایی که پیش از این به آن‌ها پرداختیم، داستان دیگری هم درباره سرو ماهی و سبزی پلو در شب عید وجود دارد که در ادامه آن را تعریف خواهیم کرد.

حکایت سلیمان و ماهی
گویند حضرت سلیمان انگشتری داشت که وقتی آن را به دست می‌کرد، می‌توانست بر دیو و پری حکمرانی کند. اما روزی دیوی این انگشتر را از او ربود و برای اینکه دوباره به دست سلیمان نبی نیفتد، آن را به دریا انداخت. سلیمان بخاطر نبود آن انگشتر از تخت شاهی به زیر کشیده شد و به ماهیگیری روی آورد. قضا این گونه مقدر شده بود که سلیمان روزی یک ماهی شکار کند و شکم او را پاره کند و انگشتر گم‌گشته را در شکم ماهی ببیند.
بعد از آن مردم متوجه شدند سلیمان نبی، با انگشتر پادشاهی‌اش، در جایی بیرون شهر مستقر شده. پس در سیزدهمین روز بهار به استقبال او رفتند، دیو را از تخت شاهی به زیر کشیدند و دوباره مُلک را به دست سلیمان سپردند. از این رو ایرانی‌ها برای بزرگداشت پیروزی نیکی بر پلیدی در آغاز بهار، عید خود را با خوردن سبزی پلو و ماهی شروع می‌کنند.

۲. رشته پلو
جالب است بدانید که رشته هم از نمادهای برکت و شادکامی در فرهنگ ایرانی است. تا جایی که بعضی از پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها، در موعد تحویل سال، چند تکه رشته در دست می‌گیرند و این کار را به بچه‌ها و نوه‌هایشان هم آموزش می‌دهند. پس جای تعجب نیست که ترکیب برنج و رشته به عنوان شام شب عید سرو شود. البته این تنها دلیل سرو رشته پلو در شب عید نیست.

به اعتقاد ما ایرانی‌ها، آغاز سال نو، روزها و لحظه‌های با برکتی است که دعاهایمان مستجاب می‌شود. همه ما در ابتدای سال، سالی پر برکت و شاد را آرزو می‌کنیم و می‌خواهیم که در این سال به رویاهایمان برسیم. یکی از آرزوهای مهم در ابتدا سال این است که رشته امور در دستمان باقی بماند و کنترل زندگیمان را آنطور که می‌خواهیم در دست داشته باشیم. واژه «رشته» در این آرزو، به یک نماد تبدیل شده و ایرانی‌ها برای اینکه این آرزویشان را بهتر لمس کنند، در شب عید یا ناهار روز عید، رشته‌پلو می‌خورند!

۳. سمنو
سمنو با نوروز باستانی، فرهنگ ایرانی و حس و حال خوب شب عید ترکیب شده است و حتی با شنیدن نام آن هم احساس خوبی پیدا می‌کنیم. حتی خیلی از ما وقتی نام سمنو را می‌شنویم، ناخودآگاه شعر مشهوری که برای آن سروده شده را زمزمه می‌کنیم: «سمنو آی سمنو... مال پای هفت سین سمنو...»
حتی پختن سمنو هم به یک رسم ایرانی تبدیل شده و اعضای خانواده معمولاً در خانه بزرگ‌تر خانواده جمع می‌شوند و یک یا دو دیگ بزرگ سمنو بار می‌گذارند. همه دور دیگ‌ها جمع می‌شوند و در حین پخت سمنو، گل می‌گویند و گل می‌شنوند. آخر هم سمنو را بین در و همسایه پخش می‌کنند و یک ظرف از آن را در سفره هفت سین می‌گذارند. سمنو باید یک شب روی شعله بماند و به صورت مداوم هم زده شود. بزرگ‌ترها معتقدند کسی که پای دیگ می‌ایستد و سمنو را هم می‌زند، به مراد دلش خواهد رسید؛ به خصوص اگر این مراد، ازدواج یا بچه‌دار شدن باشد.

۴. آجیل
آجیل یکی از مهم‌ترین تنقلات سفره‌های شب یلدا و شب عید است. شب نشینی، یکی از قدیمی‌ترین رسوم ایرانی است که حتی هنوز هم در بسیاری از خانواده‌ها وجود دارد. مردم به بهانه‌های مختلف،‌ شب‌ها دور هم جمع می‌شوند و گل می‌گویند و گل می‌شنوند.

در شش ماهه دوم سال، محصولات کشاورزی بسیار محدود می‌شد. به همین دلیل ایرانی‌ها از خوراکی‌ها و تنقلات خشک برای پذیرایی از مهمان‌ها استفاده می‌کردند. آجیل‌، یکی از بهترین انتخاب‌ها برای
پذیرایی در شب‌های سرد زمستانی است، زیرا نگهداری آن سخت نیست و طعم خوبی هم دارد. در گذشته، هرکدام از شهرهای ایران، آجیل خاص خود را داشتند و برای پذیرایی از آن استفاده می‌کردند.

۵. شیرینی‌های سنتی
اگر اهل ایران‌گردی باشید، می‌دانید که مردم هر منطقه، خوراکی‌های منحصر به خودشان را دارند. آن‌ها حتی این خوراکی‌ها را به عنوان سوغاتی می‌فروشند. گز اصفهان، کاک کرمانشاه، مسقطی شیراز و قطاب یزد چند مورد از شیرینی‌های مشهور شهرهای مختلف ایران هستند که در بین همه مردم محبوبند. مردم هر منطقه، در سفره رنگارنگی که برای شب عید می‌چینند، شیرینی سنتی شهرشان را هم می‌گذارند.

سرو شیرینی در جشن‌ها هم نماد شیرین‌کام بودن و شادمانی محسوب می‌شود و به همین دلیل مرسوم است. بسیاری از بزرگ‌ترها، شب عید به بچه‌ها شیرینی عیدی می‌دهند و در جشن و شادی کودکانه‌شان سهیم می‌شوند.

کلام آخر؛ مردم هر شهر برای نوروز خوراکی‌های محلی هم دارند
آنچه در قسمت‌های قبلی گفتیم، خوراکی‌ها و غذاهای مرسوم در سراسر ایران بود. اقوام مختلف ایران،‌ رسوم منحصر به فردی برای نوروز دارند و خوراک‌ها و غذاهای محلی‌شان را در شب عید سرو می‌کنند. آن‌ها حتی جشن نوروز را هم به شیوه‌ای متفاوت برگزار می‌کنند.
امروزه مردم ایران، خوراکی‌های جدیدی به سفره‌های نوروزی اضافه کرده‌اند. آن‌ها با خوراکی‌های مختلفی مثل برنجک، ذرت بوداده و میوه خشک از مهمان‌هایشان پذیرایی می‌کنند. خلاصه که روزهای ابتدای سال نو، بازار خوراک پزی داغ است و به هرجایی که سر بزنید، خوراکی‌های خوشمزه‌ای برای خوردن پیدا خواهید کرد!