پنج رسم ایرانیان در جشن چله نوروز

Admin Irantop پنج‌شنبه ۲۹ شهریور ۱۴۰۳

فرهنگ شادخویی کـه در ایرانیان وجود داشته یکی از دلایل علاقه زیاد آن ها بـه نوروز و آئین هاي‌ نوروزی بوده اسـت. اشتیاق ایرانیان نسبت بـه نوروز و نو شدن طبیعت تا اندازه ای بوده کـه برای نوروز جشن چهله هم برگزار می‌کرده اند. در واقع این روز چهلمین روز از فصل بهار اسـت. عدد چهل از زمان زرتشت نزد ایرانیان عددی مقدس بوده و امروزه تاثیر و تقدس این شماره را در ادیان دیگر و حتی در آیین اسلام مشاهده می‌کنیم. بـه عنوان مثال بعد از مرگ و برای شادی روح فرد متوفی، مراسم چهلم برگزار می‌کنند.

زرتشتیان اعتقاد داشتند کـه اورمزد آسمان را در چهل روز آفرید؛ یعنی از اول فروردین بـه مدت چهل روز این آفرینش ادامه پیدا کرد و بـه همین دلیل روز “چهلم نوروز” یا دهم اردیبهشت را گرامی می‌دارند و برای آن احترام خاصی قائل هستند. جشن چهلم نوروز در شیراز و در کنار حوض ماهی سعدیه برپا می‌شده است. باوری عامیانه در میان مردم وجود داشت کـه دراین روز یک ماهی سر از آب بیرون می‌آورد کـه انگشتری زرین همراه خود دارد کـه نشانه ي بخت و اقبال اسـت. زنان و مردان در ساعاتی جداگانه در چشمه سعدی آبتنی می‌کردند. در روز دهم اردیبهشت ماه و در استان های کرمان و فارس، این جشن در دامنه کوهها، کنار چشمه ها و دشت ها و با حضور طیف گسترده ای از مردم برگزار می‌شده است. در این مقاله به 5 سنت ایرانیان در این جشن باستانی خواهیم پرداخت.

1. رسم “دوره”
اهالی ساکن در استان فارس و کرمان در روز “چهلم نوروز” با پختن آش جشن می‌گرفتند کـه هنوز هم این جشن پررونق اسـت و جوانان برای رسیدن بـه وصالشان دست بـه نیاش برده و معتقدند کـه خداوند صدایشان را دراین روز می‌شنود. در گذشته صبح چهلم زیر درختی سبز، کوزه اي کوچک که بـه آن “دوره” گفته می‌شد، قرار می‌دادند و هر کس بـه نیت دل خود شیء کـه شامل دکمه، انگشتر و یا دستمال بود را داخل ان می‌انداخت. سپس روی ان دستمال سبز می‌گذاشتند و هنگام غروب زنان و مردان، دور هم نشسته و شعر یا سرودی می‌خواندند و دختر نابالغی از داخل دوره یک شیء بیرون می‌آورد. هر فرد بر اساس سرودی کـه در موقع بیرون آوردن شیء خود خوانده می‌شد، نیت خود را تفسیر می‌کرد و بـه این ترتیب فال می‌گرفتند.

2. سفره شاه پریان
باور عامیانه اي دیگر این بوده کـه در این روز نیت کرده و برای دختر شاه پریان سفره پهن می‌کردند. داخل سفره خوراک مرغ، نمک، انواع میوه، تنقلات و سبزی می‌گذاشتند و در کنار سفره شعر و سرود می‌خواندند و موسیقی می‌نواختند. این مراسم که در غروب چهلم بـه اصطلاح تنگ شوم اسفند برگزار می‌شده، کندر نیز دود می‌کردند و شاهنامه و حافظ خوانی نیز رواج داشته است. این رسم بیشتر در میان مردمان استان های فارس و کرمان رواج داشته است.

3. توزیع شیر نوبرانه بین نیازمندان
عشایر منطقه پاریز در استان کرمان معتقدند کـه نخستین محصول شیری کـه از دام‌هایشان بدست می‌آید، در واقع نوبرانه‌اي اسـت کـه ابتدا باید بین نیازمندان تقسیم شود و با برگزاری مراسمی این شیر را توزیع می‌کردند.

4. مراسم آشتی کنان
در مراسم آشتی کنان یا “چلمو” که در کرمان برگزار می‌شده، کسی ‌نباید دلخوری و کدورتی از دیگران داشته باشد و افرادی کـه باهم قهرند با پادرمیانی ریش سفیدان با یکدیگر آشتی می‌کردند. این مساله بخاطر آن است که در آئین زرتشت اهمیت ویژه ای برای صلح و دوستی قائل بودند و کینه ورزی و دشمنی بین مردمان بسیار زشت و ناپسند بوده است.

5. نیایش جوانان برای رسیدن به وصال
این جشن در دامنه کوه بریده کرمان و در منطقه تندرستان برگزار می‌شود. مردم و اهالی کرمان در روز “چهلم نوروز” بـه منطقه‌اي بـه نام تندرستان یا بـه گویش کرمانی “تندرستون” می‌روند و با پختن آش مراسم جشن برگزار می‌کنند کـه هنوز هم پررونق اسـت. در این مراسم، جوانان برای رسیدن بـه وصالشان دست بـه نیاش برده و معتقدند کـه خداوند صدای‌شان را در این روز می‌شنود.

سخن پایانی
در فرهنگ ایرانیان باستان؛ علت آفرینش آدمیان، رواج نیکی نه تنها در دنیای زمینی بلکه در همهٔ کائنات بوده است. بنابراین یک ایرانی، وظیفه‌ای مهم بر عهده دارد و برای تأمین آرامش جهانی، بایستی پیوسته بر ضد قوای زشتی بجنگد. جهان ناپایدار کنونی یک گذرگاه است و آدم از بخاطر وظیفه‌ای که به وی محول گردیده باید از این گذرگاه بگذرد و به سوی جهان پایدار و ابدیت خویش برود. چون در این گذرگاه نیروهای اهریمنی کمین کرده‌اند بنابراین وظیفه او جنگ در مقابل سپاهیان اهریمنی است. هر انسان، سوارکاری پیکارگر است و ابزار او در این میدان کارزار پارسایی و شادمانی است.
ایرانیان برای چیرگی بر قوای اهریمنی خود را به دو چیز نیازمند می‌دانستند: بدن و بازوانی نیرومند و دیگری اراده‌ای قوی و روحیه ای استوار و مقاوم با ایمان به شکست نهایی پلیدی‌ها و پیروزی قوای نیک است. برای دست‌یابی به بخش دوم، یعنی روانی شاداب و سالم، وسایل چندی داشته‌اند که یکی از آن‌ها ترتیب‌دادن جشن‌های متعدد فصلی در طول سال بوده که به مناسبت‌های گوناگون برپا می‌داشتند. مردم در این جشن‌ها شرکت می¬کردند و به وسیلهٔ تفریحات سالم و عیش و سرور و دست افشانی و آتش‌افروزی و پایکوبی، روان افسرده را شادابی می‌بخشیدند و خستگی‌های فکری و جسمی را از تن و روان خویش می‌زدودند و خویشتن را برای کارهای سنگین روزهای پس از جشن آماده می‌کردند.
از میان جشن‌های ایرانیان باستان، جشن نوروز از همه مهم‌تر بوده‌است و با تفصیل بیشتری برگزار می شده ‌است. اشتیاق ایرانیان نسبت بـه نوروز و نو شدن طبیعت تا حدی بوده کـه در چهلمین روز از نوروز یا دهم اردیبهشت ماه نیز جشنی برای نوروز برپا می‌نمودند. در این مقاله 5 سنت ایرانیان باستان که در جشن چله نوروز انجام می شده را بررسی نمودیم امید است تا این سنت های زیبا بیش از پیش احیاء شوند.