ازدواج یکی از مهم‌ترین و مقدس‌ترین رویدادها در تاریخ ایران است؛ به همین دلیل اقوام مختلف آداب و رسوم گوناگونی را برای نوعروس و تازه‌داماد اجرا می‌کنند و جشن‌های مفصلی برای شروع زندگی مشترک آن‌ها می‌گیرند. نسل‌های جدید طرز فکر مدرن و اخلاقیاتی متفاوت از نسل‌های قبل دارند. همچنین مسائلی مثل هزینه‌های بالا و کاهش ارتباط‌های فامیلی باعث شده است که بسیاری از رسم‌های سنتی ازدواج در ایران کم‌کم فراموش شود. این روزها وقتی دو نفر ازدواج می‌کنند، فقط مراسم‌های بله برون، عقد و عروسی را برگزار می‌کنند و گاهی هم به‌جای برگزاری جشن، به مسافرت می‌روند؛ اما در گذشته عروسی‌ها هفت شبانه‌روز طول می‌کشید و مراسم‌های اضافه‌ای مثل خنچه برون، حنابندان و پاتختی داشت. در این مقاله توضیح‌هایی درباره داستان رسم‌های سنتی فراموش شده عروسی در ایران ارائه می‌دهیم.

۵ رسم فراموش شده عروسی و ازدواج در ایران 
خاستگاه هرکدام از رسم‌های سنتی، یکی از اقوام ایرانی است. به‌عنوان مثال خنچه برون یکی از رسم‌های یزدی‌هاست و هفت شبانه‌‌روز جشن و پایکوبی، عادت مردمان بختیاری است. این رسم‌ها بخاطر ارتباط نزدیک اقوام مختلف، کم‌کم فراگیر شدند. اگر از بزرگ‌ترها سوال کنید، احتمالا همه آن‌ها این آداب عروسی را به‌خاطر می‌آورند و شاید حتی عروسی خودشان را هم با همین رسم‌های زیبا برگزار کرده باشند.

 
۱. هفت شبانه‌روز جشن و پایکوبی
عروسی‌های قدیمی یک پروسه بود و در یک شب به پایان نمی‌رسید! مردم شهرهای مختلف هفت شبانه روز جشن می‌گرفتند و در هر شب مراسم‌های مختلفی را برگزار می‌کردند. شب‌های اول و دوم جشن‌های حنابندان و خونچه‌برون برگزار می‌شد که در قسمت‌های بعدی راجع به آن‌ها بیشتر صحبت می‌کنیم. 
شب سوم حمام عروسی برگزار می‌شد. اگر نگاهی به تاریخ ایران بیندازید، متوجه می‌شوید که گرمابه برای ایرانی‌ها اهمیت بسیاری داشته است و بسیاری از جشن‌ها و مراسم‌های مهم را در گرمابه برگزار می‌کردند. نوعروس و تازه داماد هم معمولا چند روز مانده به عروسی به همراه اقوام به گرمابه زنانه و مردانه می‌رفتند. در گرمابه زنانه، خانم‌ها جشن و پایکوبی می‌کردند، به دست و پای عروس حنا می‌زدند و برای او آهنگ‌های شاد می‌خواندند. در گرمابه مردانه هم آقایان جشن و پایکوبی می‌کردند و شخصی به نام «دلاک» داماد را حمام می‌داد. بعد از آن هم عروس و داماد با رقص و پایکوبی به محل برگزاری جشن عروسی می‌رفتند.
شب‌های بعدی به دورهمی و رقص و موسیقی می‌گذشت و آخرین شب که شب اصلی جشن عروسی بود، با نام شب زفاف شناخته می‌شد. در این شب مهمان‌ها تا دیروقت مشغول جشن و پایکوبی هستند و آخر شب عروس و داماد را تا درب خانه جدید بدرقه می‌کردند. این پایان هفت شبانه روز جشن و پایکوبی بود.

۲. خواستگاری سرزده
در گذشته اکثر ازدواج‌های ایرانی‌ها سنتی بود؛ یعنی پدر و مادر پسر، دختری را انتخاب می‌کردند و از پدر و مادر او برای خواستگاری اجازه می‌گرفتند. در صورت موافقت خانواده عروس، مراسم خواستگاری برگزار می‌شد. یکی از رسم‌های فراموش‌شده این است که مادر و خواهرهای داماد، سرزده یا به‌عنوان مهمانی به خانه عروس می‌رفتند. آن‌ها در این مهمانی معیارهایی مثل مهارت عروس در خانه‌داری و پذیرایی از مهمان، حرکات و رفتار عروس و زیبایی او را بررسی می‌کردند. بعد از آن بزرگ‌های فامیل جمع می‌شدند و مراسم خواستگاری اصلی برگزار می‌شد.
جالب است بدانید که در نسل‌های قبلی، بسیاری از عروس و دامادها تا قبل از عقد یکدیگر را نمی‌دیدند. خانواده‌ها برای ازدواج فرزندانشان تصمیم می‌گرفتند و آن‌ها نیز مطیع خانواده بودند. این رسم چندان جالب نبود و امروزه تقریبا به‌صورت کامل از بین رفته است.

 
۳. حنابندان 
حنابندان به رسم آخرین شبی که عروس در خانه پدر می‌گذراند، برگزار می شود. هنوز هم در بعضی از شهرهای ایران رسم حنابندان را اجرا می‌کنند؛ حنابندان در عروسی‌های کشور ترکیه هم مرسوم است. همانطور که گفتیم، حنابندان یکی از رسم‌های هفت شبانه‌روز جشن و پایکوبی است. در ایران باستان اعتقاد داشتند حنا گیاهی است که از بهشت آمده و نماد شادی و خوشبختی است.
در این شب خانواده داماد یک سینی حنای تزئین‌شده را به همراه هدایا به خانه عروس می‌برند و مشغول جشن و پایکوبی می‌شوند. در این جشن معمولا اقوام نزدیک و بزرگان حضور دارند؛ حنابندان به اندازه مهمانی عروسی شلوغ نیست. عروس و داماد دست‌های خود را به حنا آغشته می‌کنند. سپس سینی حنا بین مهمان‌ها گردانده می‌شود تا آن‌ها نیز به دست‌هایشان حنا بزنند.

۴. خنچه‌برون
مراسم خنچه‌برون در بعضی از شهرها به همراه حنابندان برگزار می‌شود و در بعضی دیگر از شهرها، یک رسم جداگانه است. اصالت این رسم به یزد برمی‌گردد. خانواده داماد هدایای عروسی، قرآن، آیینه و شمعدان را در سینی‌های مسی که کف آن‌ها پارچه‌های بافت سنتی ایرانی پهن شده، قرار می‌دهند. سپس کاروانی از خانه داماد به سمت خانه عروس به‌راه می‌افتد تا این هدایا را پیشکش عروس خانم کنند. اولین سینی حاوی قرآن است که معمولا توسط بزرگ خاندان داماد حمل می‌شود. سینی‌های بعدی را اعضای خانواده داماد حمل می‌کنند. در بعضی از خانواده‌ها، یک نفر دف‌نواز هم با کاروان همراه می‌شود تا جشن و پایکوبی را تکمیل کند. 
پدر عروس در بدو ورود مهمانان، گوسفند قربانی می‌کند یا به مهمانان هدیه می‌دهد (معمولا پول نقد). شام شب خنچه برون هم برعهده پدر عروس است. در این مراسم معمولا فقط اقوام نزدیک حضور دارند و در خانه عروس به جشن و پایکوبی می‌پردازند.

۵. پاتختی
این جشن روز بعد یا سه روز بعد از عروسی در خانه عروس و داماد برگزار می‌شود و هدف برگزاری آن، تبریک و شادباش گفتن به عروس است. این رسم هم هنوز در بعضی از خانواده‌های ایرانی جریان دارد. در این جشن، عروس لباس آراسته‌ای می‌پوشد و روی یک صندلی یا تخت می‌نشیند و زن‌ها و دخترهای فامیل به دور او می‌رقصند و پایکوبی می‌کنند. در این رسم مهمان‌ها هدایای عروسی را نیز به خانه عروس می‌برند و عروس نیز به کمک خانواده با عصرانه‌هایی مثل آش، شیرینی و میوه از مهمان‌ها پذیرایی می‌کند. پاتختی، یک جشن زنانه است و داماد و سایر مردهای فامیل در آن شرکت نمی‌کنند. البته ممکن است داماد به همراه مردهای فامیل به مناسبت روز پاتختی به خانه پدری برود و در آنجا دورهمی برگزار کند.

سخن پایانی
ازدواج و عروسی یکی از شادترین مراسم‌های ایرانی است. در سال‌های اخیر بخاطر تغییرات فرهنگی و وضعیت اقتصادی، بسیاری از رسم‌های عروسی از پیش رو برداشته شده است. البته در بعضی از خانواده‌ها این رسم‌ها خیلی تجملاتی برگزار می‌شود و شادی و صمیمیت سنتی را ندارد. ایرانی‌های قدیم از هر فرصتی برای شادمانی و دورهم بودن استفاده می‌کردند. مراسم‌ها به سادگی هرچه تمام‌تر برگزار می‌شد، اما به پیر و جوان خوش می‌گذشت. همه به یکدیگر برای برگزاری جشن‌ها کمک می‌کردند و خاطرات خوشی را از عروسی جوان‌های فامیل می‌ساختند. 
شما هم در کامنت‌ها از خاطرات خود صحبت کنید. آیا مراسم‌هایی که در این مقاله معرفی کرده‌ایم را داشته‌اید؟ اگر مجرد هستید، آیا هنگام ازدواج به برگزاری چنین مراسم‌هایی علاقه دارید؟